Ma on w świetle dziennym kolor zielony, a w sztucznym (z wyłączeniem świetlówek) czerwony. Powiada się o nim że „jest to szmaragd za dnia, a rubin w nocy” i uważa się go za najszlachetniejszą odmianę chryzoberylu. Jest wrażliwy na nacisk i w wysokiej temperaturze zmienia zabarwienie. Duże okazy wyróżniają się bardzo wyraźną zmianą barw, kocie oko spotykane jest sporadycznie
Stare złoża na Uralu są już praktycznie na wyczerpaniu, ale to właśnie tam znaleziono najokazalszą pod względem wyglądu oraz wielkości grupę kryształów, złożoną z druzy liczącej 22 kamienie i mającą masę 5 kg. Nowe złoża odkryto zostały na Sri Lance w Zimbabwe oraz Brazylii, Birmie, Indiach, RPA, Tanzanii, Tasmanii, USA i na Madagaskarze. W pokładach na Sri Lance odkryto największy, pojedynczy kamień o nazwie „The Saurer Alexandrite”, który po obróbce ma masę 66 karatów. Obecnie znajduje się on w Smithsonian Institution w Waszyngtonie.
Zazwyczaj cięty jest w kształt łezki, a najpiękniejsze kryształy obrabiane są szlifem brylantowym. Ich cena w zależności od czystości koloru i masy osiąga poziom od 5 000 do 37 000 dolarów za karat. Naturalne aleksandryty sporadycznie przekraczają 1 karat, na Uralu spotykano egzemplarze o wielkości ponad 5 karatów, a w Brazylijskich złożach bardzo rzadko znajdywane są kryształy powyżej 3 karatów.
Pomylić go można z syntetycznym korundem, syntetycznym spinelem, andaluzytem, piropem oraz dubletami o wyraźnej zmienności barw wykonanymi w górnej części z czerwonego granatu, a w dolnej z zielonego szkła. Znany jest także syntetyczny aleksandryt, który dzięki nieznacznym domieszkom wanadu cechuje się innym zabarwieniem w świetle dziennym (niebiesko-zielona lub niebiesko-fioletowa barwa) i sztucznym (barwa czerwono-fioletowa).
