Słowo gemma pierwotnie stosowane było jako określenie wszystkich kamieni szlachetnych. Później używano go jako nazwy kamieni grawerowanych wykorzystywanych do pieczętowania. Następnie również do kamieni noszonych jako ozdoba. Gemma mająca płaskorzeźbę rżniętą wypukło nazywaną kamea, a wklęsłą zwaną intaglio. Logos oznacza naukę bądź mowę.

Cechy jakościowe barwnych kamieni szlachetnych i ozdobnych są poddawane ocenie metrologicznej. Zasadniczym celem gemmologii jest określenie barwy, jej odcienia i nasycenia, a także pozostałych efektów optycznych oraz własności fizycznych.

Gemmologia jest dziedziną młodą jednak o podstawach sięgających czasów starożytnych. Jej rozwój przypada na XIX wiek wraz z rozkwitem nauk przyrodniczych takich jak; geologia, mineralogia i krystalografia. W następnych latach mocno związała się z podstawowymi kierunkami nowoczesnej fizyki i chemii. Istniejąc na granicy mineralogii, fizyki, chemii materiałów, a także inżynierii materiałowej, skupia się na badaniu składu, struktury, własności materiałów gemmologicznych oraz ich pochodzeniem, metodami pozyskiwania, obrabiania i oceny.