Jego barwa to wynik działania naturalnego lub sztucznego promieniowania gamma. Bardzo ciemne okazy nazywane są „morion”, a żółtobrązowe od pasma górskiego w Szkocji „Cairngorm”. Występują w nim dość często inkluzje igieł rutylu. Zabronione jest stosowanie w odniesieniu do niego nazwy „topaz dymny” czy „topaz szkocki”.
Nazwa pochodzi od charakterystycznej brunatnej barwy przypominającej dym. Kolor ten jest rezultatem oddziaływania promieniami gamma na kwarc bezbarwny (czyli kryształ górski), zawierającego nieznaczne domieszki glinu, litu oraz sodu. Proces ten ma przebieg naturalny. Obecnie bardzo duża część dostępnego na rynku kwarcu dymnego wytwarzana jest w warunkach laboratoryjnych. Kwarc dymny po ogrzaniu ulega odbarwieniu, a odpowiednio ogrzewany może nabrać żółtą barwę cytrynu. Jako kwarc dymny sprzedawane są także w znacznych ilościach, brazylijskie ametysty o sztucznie nadanym przez ogrzewanie brązowym kolorze.
Znajdowany jest w Brazylii, Rosji, Szkocji, Szwajcarii, USA, na Ukrainie i Madagaskarze, a w Polsce w tych samych miejscach co kryształ górski.
Kwarc dymny wykorzystywany jest do wyrobu biżuterii i rzeźbienia. Nadaje się mu przeważnie szlif brylantowy i schodkowy, a niekiedy kaboszonowy. Ciekawostką jest informacja, że w Chinach wyrabiano z niego okulary przeciwsłoneczne które przeciwdziałały odblaskom, ale nie chroniły przed promieniowaniem UV. Jest bardzo ceniony w Szkocji gdzie wykorzystywany jest do wykonywania ozdób strojów narodowych.
Można go pomylić z andaluzytem, aksynitem, sanidynem, turmalinem, wezuwianem.
