Barwę swą zawdzięcza obecności żelaza. Topi się po podgrzaniu do 1728oC. Jest najwyżej cenioną odmiana kwarcu.
Nazwa ametystu wywodzi się od greckiego słowa amethysos tłumaczonego na trzeźwy i wiąże się z nią pewna historia. Otóż starożytni grecy pili wino z kielichów wykonanych z tego minerału, który ma właściwość nadawania czystej wodzie koloru, jak najbardziej podobnego do wina. Cecha ta bywała wykorzystywana przez Greków unikających nadmiernego spożywania wina, do napełniania kielichów wodą. Znowuż według innych naczynia z ametystu zapobiegają efektowi „dnia następnego” po spożyciu napojów wysokoprocentowych.
Po ogrzaniu do temperatury od 470 do 750oC zmienia barwę na żółtą zbliżoną do naturalnego cytrynu lub czerwonobrązową bądź zieloną, może też stać się bezbarwny. Spotykane są odmiany ametystu powoli blednące na wskutek światła dziennego, pierwotną barwę przywrócić można im promieniami radu. Do jego obróbki zazwyczaj wykorzystuje się szlif fasetkowy.
Duże złoża znajdują się w Brazylii, Urugwaju, Zambii na Madagaskarze oraz w Birmie, Indiach, Kanadzie, Meksyku, Namibii, Rosji, Sri lance oraz USA. W Polsce znajdywany w okolicach Szklarskiej Poręby, Lwówka Śląskiego, Kamiennej Góry oraz w rejonie Krzeszowic zazwyczaj w melafirach27-24, także w Tatrach w dolomicie27-25.
