Krzemionka spotykana jest w naturze w dwóch formach. Bezpostaciowej, zawierającej wodę oraz krystalicznej, całkowicie pozbawionej wody. Odmiany te tworzą liczne minerały o różnorodnych kolorach, będące kamieniami ozdobnymi. Kwarc (dawniej nazywano go kwarzec) , czyli dwutlenek krzemu SiO2, jest terminem stosowanym do grupy minerałów o takim samym składzie chemicznym oraz podobnych właściwościach chemicznych.
Zdjęcie. Kamienie jubilerskie z grupy kwarcu.
Jest jednym z najpowszechniej występującym minerałem znajdującym się w skorupie ziemskiej, to główny składnik granitów, piaskowców, a także skał metamorficznych. Wyróżnia się wysoką twardością wynoszącą wynoszącą 7 w skali Mohsa oraz niezbyt wielką gęstością w granicy 2,65 g/cm3 dla czystego kwarcu bez domieszek oraz brakiem łupliwości. Ściany kryształów mają połysk szklisty, a powierzchnia przełamu tłusty. Kwarce dzieli się na dwie zasadnicze grupy.
Kwarce makrokrystaliczne o kryształach dostrzegalnych gołym okiem i transparentnych barwach. Zalicza się do nich ametyst, awenturyn, kryształ górski, kwarc niebieski, cytryn, sokole oko, praz, prazjolit, kwarcowe kocie oko, kwarc dymny, kwarc różowy.
Kwarce mikrokrystaliczne (nazywane także skrytokrystalicznymi) o kryształach widocznych pod mikroskopem, dla ludzkiego oka postrzegane są jako nieprzezroczyste. Zalicza się do nich; agat, agat dendrytowy, chryzopraz, heliotrop, jaspis, karneol, agat mszysty, sard.
Nazwa pochodzi od starogermańskiego kwarr czyli zgrzyt, bądź słowiańskiego kwardy czyli twardy27-23.
Kwarc jest przezroczysty może być też bezbarwny, ale obecność licznych domieszek w jego budowie sprawia, iż ma on bardzo zróżnicowane zabarwienie od koloru pomiędzy bielą, a szarością, aż do niemal czerni. Kwarc jest bardzo odporny na działanie procesów wietrzenia, a zawdzięcza to swojej wysokiej twardości, a także opornemu wchodzeniu w reakcje chemiczne z roztworami wodnymi.
Czysty, bezbarwny kwarc znany jest jako kryształ górski lub skalny. Nazwa ta ma związek z faktem, iż wydaje się on „zimny w dotyku”, co ma związek z wysoką pojemnością cieplną oraz wysokim przewodnictwem cieplnym (dziesięciokrotnie wyższym od wody). Właściwość ta umożliwia rozpoznanie oszlifowanego kwarcu od szkła o podobnych właściwościach optycznych. Szkło w dotyku zdaje się być cieplejsze od kwarcu oraz od innych kamieniami szlachetnych.
Kwarc często zawiera inkluzje gazowe, ciekłe oraz stałe. Mineralne inkluzje stałe odpowiadają za różnorodność kolorów oraz powstawanie ciekawych efektów optycznych takich jak; asteryzm, iryzacja, opalescencja, awenturyzacja.
Wiele odmian kwarcu często wykorzystuje się w jubilerstwie jako kamienie ozdobne, a także jako tworzywo rzeźbiarskie. Znajduje także zastosowanie w radiotechnice, optyce, elektronice w przemyśle ceramicznym i szklarskim.
Kwarce migotliwe
Niekiedy spośród kwarcy dzielonych na makrokrystaliczne oraz mikrokrystaliczne wydziela się jeszcze ich dodatkową odmianę tj. kwarce migotliwe, cechującą się występowaniem efektu optycznego kociego oka.
Efekt ten polega na uwidacznianiu się wąskiego pasma – smugi światła, podobnej do źrenicy kociego oka. Jego przyczyną jest odbijanie i rozpraszanie światła na równolegle układających się włókienkach lub igiełkowych inkluzjach, bądź pustych kanalikach czy też płaszczyznach zrostów. Czyli jest to w rzeczywistości wynik zanieczyszczenia kwarcu, głównie włóknami krokidolitu (przypomina on swym wyglądem włókna wełny, stąd też z greckich słów „krokys” tj, włókno - nitka wełny oraz „lithos” czyli kamień - skała, bierze się jego nazwa), minerału z grupy amfibol (minerały skałotwórcze z obszernej grupy krzemianów i glinokrzemianów).
Dostrzegany on jest na polerowanej wypukłej powierzchni kamienia w czasie jego obracania. Zjawisko to szczególnie dobrze widoczne jest na kamieniach obrabianych w kaboszon lub w kulisty kształt.
Pamiętać należy iż określenie „kocie oko ” bez dodatkowych przymiotników, zastrzeżone jest dla cymofanu, czyli migotliwej odmiany kamienia z grupy beryli. Wszystkie inne kamienie obdarzone tym efektem muszą być dookreślane np. kwarcowe kocie oko czy korundowe kocie oko.
Do migotliwych odmian kwarcu zalicza się; kwarcowe kocie oko, kwarcowe tygrysie oko, kwarcowe sokole oko oraz kwarcowe bawole oko.
Zdjęcie. Kwarce migotliwe.
Kwarc jest pomocny przy zwalczaniu nerwic, stanów lękowych, depresji, bezsenność i lunatyzmu, wspomaga regeneracji tkanek, jest także afrodyzjakiem. Usuwa złe uczucia, intensyfikuje dobre i otwarte postawy, spowalnia proces starzenia. Zapobiega szkodliwemu działaniu promieniowania urządzeń elektronicznych (dobrze jest umieszczać go w pobliżu telewizora lub monitora komputera).
27-23Niekiedy nazwę kwarc (zwłaszcza w odniesieniu do kryształu górskiego) wywodzi się od greckiego słowa „krystallos” oznaczającego lód.
