Do najczęściej wykonywanych napraw wyrobów jubilerskich można zaliczyć;
- lutowanie pękniętych obrączek i pierścionków,
- prostowanie obrączek i pierścionków,
- lutowanie łańcuszków i bransolet,
- lutowanie uszkodzonych elementów pierścionków i bransolet,
- dorabianie nowych opraw do kamieni,
- odnawianie biżuterii za pomocą polerowanie,
- prostowanie uszkodzonych wyrobów korpusowych,
- dorabianie uszkodzonych lub brakujących elementów biżuterii.
Napraw obrączki i szyny pierścionków
Pęknięcia obrączek naprawia się przez ich lutowanie, uprzednio opiłowując miejsca styku, następnie nakłada lut i lutówkę oraz ogrzewa, aż do momentu popłynięcia lutu. Po zlutowaniau obrączkę wytrawia się, kształtuje, szlifuje i poleruje.
Pogięte obrączki i szyny pierścionków prostuje się na ryglu za pomocą młotka drewnianego lub rolki kształtowej. Zanim przystąpi się do naprawy obrączkę bądź pierścionek należy odpuścić, a kończąc zabieg oszlifować i wypolerować.
Zniszczone części szyn pierścieni bądź obrączek reperuje sie zazwyczaj wykonując wymianę uszkodzonego fragmentu. W przypadku zniszczenia dużych wycinków lub całej szyny pierścienia, wymienia ją się w całości. By to zrobić, należy najpierw sporządzić nową obrączkę - szynę w sposób opisany w poprzednim rozdziale. Nowa szyna musi być dopasowana do „starej” korony pierścionka z której odcięto uszkodzoną obrączkę. Zanim przystąpi się do przylutowania nowej szyny, należy z oprawek usunąć kamienie, zapobiegnie to ich uszkodzeniu w trakcie lutowania obrączki. Następnie wykańcza się przylutowaną szynę i ponownie zakuwa kamienie w oprawkach.
Naprawiając pęknięcia szyny pierścienia bez wyjmowania kamieni z oprawek, należy pamiętać o ich zabezpieczeniu. Wykonać to można przez obłożenie kamienia z oprawką np. mokrą, trudno palącą się tkaniną, mokrą gliną lub umieszczając w naczyniu z wodą w sposób pokazany na rysunku poniżej.
Powiększenie obrączki o jeden lub dwa numery daje się wykonać prze jej rozklepanie na trzpieniu. Dalsze zwiększanie rozmiaru możliwe jest przez rozcięcie obrączki i wlutowanie kawałka niezbędnego do jej powiększenia. Sposób ten skuteczny jest także przy naprawie pierścionków w których uszkodzeniu uległa dolna część szyny. Do powiększenia obwodu obrączki można także wykorzystać specjalne walcarki ręczne, rozwalcowujące obrączkę na trzpieniu.
Zmniejszenie rozmiaru obrączki bądź pierścienia wykonuje się wycinając niepotrzebny fragment szyny i ponowne jej lutowanie oraz formowanie w okrąg na trzpieniu.
Naprawa oprawek kamieni jubilerskich
Naprawę oprawki kamienia, gdy uszkodzeniu uległa jedna z krapek, wykonuje się dorabiając wymieniany element wzorując się przy tym na istniejących i następnie wlutowuje dorobioną część w odpowiednie miejsce. Należy przed zabiegiem lutowania pamiętać o usunięciu z oprawy kamienia. W przypadku znacznego zużycia lub zniszczenia całej oprawki, konieczne jest ponowne jej wykonanie od nowa na wzór poprzedniej.
Wykuwanie kamieni z oprawy kasetowej wykonuje się za pomocą dłutek stalowych o bardzo płaskich końcach. Wkładamy je między oprawę, a kamień i odchylamy oprawę na całym obwodzie.
Oprawy kulki tak zwane korny używane do małych kamieni oprawianych fasetowo w trakcie wykuwania kamienia ulega zniszczeniu.
Z oprawy w łapki wykucie kamienia wykonuje się przez odgięciu jednej lub kilku łapek. Jeżeli odginając łapki możemy uszkodzić kamień, najpierw je nadpiłowuje się i później odgina.
Obecnie często w biżuterii ze stopów srebra kamienie są wklejane, wówczas oprawę podgrzewa się do temperatury, w której klej się wytapia.
Wykonując naprawy opraw trzeba pamiętać o wpływie temperatury i związków chemicznych na kamienie jubilerskie.
Generalną zasadą jest nie poddawnie kamieni jubilerski działaniu wysokiej temperaturze. Minerały wraz ze wzrostem temperatury zwiększają swą objętość, a wraz z nią wady kryształów mogą powodować spękania i odbarwienia podczas grzania i studzenia kamienia. Bez większego ryzyka można grzać różnobarwne syntetyczne korundy. Studzenie odbywać się musi stopniowo, na wolnym powietrzu. Odbarwienia spowodowane ogrzewaniem zanikają podczas studzenia. Kamieni pochodzenia organicznego niewolno ogrzewać, gdyż ulegną spaleniu. Gdy nie ma możliwości usunięcia kamienia z oprawy, zabezpiecza się go specjalnymi masami chroniącymi przed wysoką temperaturą.
Naprawa łańcuszków i bransolet
Lutowanie łańcuszków oraz bransolet przeprowadza na węglu drzewnym, płytce szamotowej bądź w pęsecie, używając palnika z właściwie dobraną dyszą. Po zlutowaniu wyrób wytrawia się, bębnuje i na koniec poleruje. Niekiedy łańcuszki lub bransolety wymagają po lutowaniu odzłocenia, by przywrócić im poprzednią barwę. Lutują wybrane fragmenty łańcuszków, albo bransolet, sąsiednie elementy należy zabezpieczyć przed nagrzaniem.
Zależnie od rodzaju splotu łańcuszka lub bransolety, naprawy uszkodzeń dokonuje się:
- Lutując pęknięte ogniwo – właściwie wykonany lut jest niedostrzegalny, a sama naprawa nie zostawia żadnych widocznych śladów.
- Do styku – tak lutowane są wszystkie łańcuszki wykonane z taśm, linek i o bardzo gęstym lub skomplikowanym splocie. Pęknięte miejsce jest odcinane i wyrównywane pilnikiem z obu stron tak, by oba końce do siebie jak najściślej przywierały. Lutując należy dążyć, by lut rozpłynął się jak najbliżej miejsca styku i nie usztywnił splotu. Od dokładności wykonania tego zabiegu uzależnione jest to, jak bardzo ślady naprawy są widoczne.
Wytarte połączenia i ogniwa, pogrubia się oblutowując je lutem o odpowiednio dobranej barwie na węglu drzewnym lub w pęsecie.
Do napraw wykorzystywany jest lut w reparacyjny o temperaturze topnienia niższej o kilkadziesiąt stopni niż luty robocze. Umożliwia to naprawy w miejscu, w którym wyrób lutowano w czasie wytwarzania i zapobiega jego rozpadnięciu. Niższa temperatura topnienia tego lutu jest wynikiem dodanie do stopu cynku i kadmu.
Odnawianie biżuterii
Odnawianie biżuterii wykonuje sie za pomocą ręcznego szlifowania i polerowania bądź bębnowaniem w odpowiednio dobranym wkładzie i płynie. Podejmując decyzji o sposobie odnowienia, należy upewnić się że wybrana metoda będzie najskuteczniejsza i że nie uszkodzi wyrobu.
W bębnach polerskich nie powinniśmy czyścić wyrobów z kamieniami, które wsad i chemikalia mogą uszkodzić oraz biżuterii wykonanej tak, że wsad może dostać się w miejsca z których trudno go usunąć lub wręcz może uszkodzić sam wyrób.
Metody ręcznego odnawia biżuterii uzależnione są od śladów użytkowania. Mocne porysowania oszlifowuje się pilnikiem lub papierem i poleruje. Przedmioty z niewielkimi rysami, albo wymagającą przywrócenia połysku są polerowane z użyciem właściwych past oraz myjąc w myjce ultradźwiękowej i polerując czystą szczotką.
Twarde kamienie jubilerskie szlifuje się w specjalistycznych szlifierniach, a miękkie można szlifować na tarczach filcowych, drewnianych, metalowych, używając właściwych past i proszków polerskich. Praktyczne każda pracownia złotnicza ma możliwość odnawiania kamieni o twardości do 4 w skali Mohsa.
Prostowanie wyrobów korpusowych wykonuje się w pracowniach posiadająych podstawowe narzędzia i urządzenia takie jak puncyny, młotki kształtowe oraz płyty ołowiane.
Dorabianie uszkodzonych lub brakujący elementów
Dorabiając uszkodzony lub brakujący element biżuterii należy wzorować się na oryginalnym elemencie powtarzającym się w wyrobie. Gdy nie jest to możliwe projektuje się nowy, komponujący się i współpracujący z istniejącymi w nieuszkodzonej części wyrobu.
Najczęściej dorabiane elementy to:
- ogniwa w wyrobach łańcuszkowych, zawieszkach i kolczykach – dorabiając nowe ogniwo dobiera się kształt i średnicę drutu bądź płaskownika do istniejącego, a w wisiorkach, proporcjonalne do jego wielkości,
- zniszczone szyny lub ich fragmenty w pierścionkach i obrączkach (sposób wykonania opisano powyżej w akapicie o naprawie obrączki i szyny pierścionków),
- fragmenty oprawy kamieni lub całe oprawy (sposób wykonania opisano powyżej w akapicie o naprawie obrączki i szyny pierścionków),
- zapięcia lub elementy zapięć,
- zapięcia w broszach – w szpili jej parametry dopasowujemy do masy i wymiarów broszy, gdy brakuje całego zapięcia, wykonujemy zawias i zaczep na igłę następnie lutujemy je do broszy i nitujemy szpilę.