Złoto czyste otrzymane w formie pyłu bądź masy gąbczastej w wyniku procesu rafinacji, topione jest w dwojaki sposób.
Na mokro w tyglach glinianych, wówczas to wilgotne wciąż złoto wkładane jest do glinianego tygla, uzupełnianego o niewielkie ilości szkła, a także saletry i wstępnie stapiane w bardzo małej temperaturze, tak by wilgoć znajdująca się w złocie pomału odparowała.
Na sucho w tyglu grafitowym, gdy to po zupełnym wysuszeniu złotego piasku, stapia się go z niezbyt dużą ilością boraksu kalcynowanego.
Złoto ze srebrem i miedzią stapia się, topiąc w pierwszej kolejności złoto ze srebrem i dopiero później dodaje do stopu miedź. Gdy miedź się stopi, stop w tyglu mieszany jest starannie prętem szamotowym albo grafitowym lub drewnianym bądź też rozgrzanym do czerwoności żelaznym.
Zdjęcie. Odlewanie złota do wlewaka na sztabę.
Używanie pręta żelaznego nie jest polecane z uwagi na możliwość oddzielenia się żelaznego fragmentu pręta mogącego zepsuć stop. Drugim powodem jest przyklejanie się stapianego materiału do niedostatecznie ogrzanej żelaznej powierzchni.
Gdy zakończy się mieszanie, tygiel pozostawiany jest na moment w piecu. Potem posypuje się go sproszkowanym węglem drzewnym lub bardziej skuteczną mieszaniną o składzie; 8 części węgla drzewnego, 5 części miałkiego cukru, 2 części salmiaku, w ilości takiej by uformowała się powłoka ochronna, broniąca stopiony metal przed dostępem powietrza. Dalej za pomocą żelaznego chwytaka, tygiel usuwa się z pieca, a stopiony materiał wylewa do ogrzanego i naoliwionego wlewaka.
Topiąc złoto trzeba pamiętać by go nie przegrzewać. Stan ten uwidacznia się wrzeniem i pryskaniem metalu, a uzyskany wówczas materiał jest kruchy. Najlepszym momentem do wylania stopu jest ten, w którym jego powierzchnia jest lustrzano gładka i ma żółty kolor. Prawidłowo odlany stop, da zlewek gładki z połyskiem, a przegrzany, da zlewek porowaty z wieloma wzdymkami.
Zdjęcie. Powierzchnia topinego złota tuż przed odlaniem.
Topienie odpadków złota
W niewielkich warsztatach złotniczych zazwyczaj samodzielnie topi się wyłącznie opiłki złote, a pozostałe odpadki przekazuje się do rafinacji w specjalistycznych zakładach. Złote opiłki to w 80 do 85 % metal i 15 % zanieczyszczenia takie jak drzewo, żelazo i brud, niestanowiące problemu przy stapianiu.
Opiłki zanim poddane będą topieniu, należy starannie oczyścić magnesem z żelaznych zanieczyszczeń. Potem trzeba wymieszać je z dużą ilością sody z boraksem i poddać topieniu w tyglu glinianym albo grafitowym.
Można także otrzymaną mieszaniną, dobrze owinąć opiłki w bibułkę i stopić na węglu drzewnym w wykonanym uprzednio dość głębokim zagłębieniu.
Pozostałe odpady składają się przeważnie w około 20 % z metalu szlachetnego oraz w 80 % z pyłu, brudu, fragmentów tygli do topienia itp. zanieczyszczeń. Odpadki te najpierw dokładnie wyżarza się na żelaznej miseczce, spalając fragmenty organiczne takie jak kawałki drewna, papieru czy tłuszczu, a następnie rozkrusza w moździerzu i magnesem starannie oczyszcza z żelaznych części.
Dalej odpadki mieszane są z usuwającym trudnotopliwe mineralne zanieczyszczenia, topnikiem składającym się z 1 części boraksu, 2 części szkła, 3 części potażu, 0,5 części soli kuchennej oraz 0,5 części kamienia winnego. Topnika dodaje się w ilości 30 g na 100 g topionych odpadków i umieszcza uzyskaną mieszaninę w tyglu, tak by wypełniła ona mniej więcej 2/3 jego wysokości. Tygiel wstawia się do mało ogrzanego pieca do topienia i po upływie 15 do 25 minut, powoli zwiększa jego temperaturę, aż do otrzymania do białego żaru.
Kiedy topione odpadki zaczynają raptownie unosić się do góry, dodaje się trochę soli kuchennej powodującej opadanie szlaki na dno tygla. Zawartość tygla musi być starannie i często mieszana żelaznym rozgrzanym prętem, aż do uzyskania jednolitej postaci. Wówczas to tygiel wyjmuje się z pieca, studzi i rozbija. Skrzepnięty stopiony metal z dna tygla czyści się ze szlaki wygotowując w rozcieńczonym kwasie siarkowym.
Jednorodny stop uzyskuje się przetapiając go jeszcze raz z boraksem w grafitowym tyglu. W tym samym czasie pobiera się grafitowym czerpakiem próbkę metalu do kupelacyjnego oznaczenia próby zlewki.
