www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Niello

Wypalanie i wykańczanie niello


Wyrób z wysuszoną masą niello wypala się w piecu w którym można umieścić go np. na kawałku ognioodpornej cegły w celu ułatwienia jego późniejszego wyciągnięcie.


W czasie wypalania masy niello w pierwszej kolejności następuje proces rozprzestrzenienia się topnika – chlorku amonu, na powierzchni niello. Przybiera on postać białej warstwy pokrywającej przedmiot. Gdy temperatura zbliża się do 500oC, czarna masa niello zaczyna świecić na czerwono i rozprzestrzenia się, wypełniając zagłębienie w które została naniesiona. W przedmiotach płaskich, pod wpływem grawitacja stopione niello rozpływa się po całej powierzchni w sposób podobny do tafli wody. Na zakrzywionych powierzchniach, zwłaszcza na przedmiotach kulistych, siły grawitacji powodują wypływanie niello z zagłębień. Dlatego, wyroby o zaokrąglonej powierzchni w trakcie wypalania muszą być obracane. Zabieg ten będzie łatwiejszy, gdy przedmiot taki zostanie w dowolny sposób przymocowany do długiego pręta. Wówczas wyrób można na krótki czas wyjąć z pieca i za pomocą lekko naoliwionej, stalowej szpachelki ponownie wprowadzić niello w wyżłobienia. Długotrwałe ogrzewanie wypala część siarki, pozostawiając porowatą kruchą powierzchnię masy.

Niello można także wypalać płomieniem palnika gazowego. Należy jednak uważać by nie przegrzać masy, a płomień powinien być kierowany na niello. Jeśli jest to możliwe, wyrób powinien być podgrzewany od dołu, na przykład umieszczając go na statywie.

W przypadku gdy po wypaleniu wyrobu pozostają puste przestrzenie lub pęcherzyki, należy nałożyć ponownie masę niello, używając do tego szpatułki którą to, wciska się dodatkową masę w pierwszą warstwę i powtarza proces wypalania.

Niekiedy można zastosować nieco inny sposób aplikowania masy niello. O tuż niello wlewa się do formy wlewkowej, aby uzyskać z niego pręt. Następnie nanosi się warstwę topnika i ogrzewa go płomieniem palnika. Utrzymując wyrób w cieple, roztapia się końcówkę pręta niello i nanosi je w zagłębienia dodając go tyle, ile jest niezbędne do wypełnienia wyżłobienia.

Usuwanie naddatku niello wychodzącego poza krawędzie rysunku i pokrywającego duże fragmenty wyrobu, wykonuje się zachowując dużą uwagę oraz dokładność. Czynność tą, aż do całkowitego odsłonięcia projektowanego rysunku, robi się skrobakiem bądź pilnikiem. Uważać należy przy tym, by przypadkowo nie usunąć żadnej części wzoru. Dalej całą powierzchnię przedmiotu szlifujemy do momentu w którym to dekoracyjny wzór zostanie całkowicie wyeksponowany. Wyrób można także wypolerować, a tło wygrawerować rylcem lub punktakiem.

Niello jest stosunkowo miękki i dlatego dobrze poddaje się polerowaniu. Podczas korzystania z urządzeń mechanicznych trzeba zachować dużą ostrożność, gdyż niello zostanie usunięty dwa razy szybciej niż srebro czy złoto.

Niello ma bogaty czarny połysk, ale równie dobrze wygląda w swojej matowej wersji. Efekt taki osiąga się polerują je najpierw papierem ściernym i pastami polerskimi, a następnie szybko przecierając je proszkiem pumeksowym.

Można także stosować złocenie. Obecnie wykonując ten zabieg najczęściej korzysta się z metody galwanicznej. W przypadku złocenia wyrobu już ozdobionego techniką niello, trzeba pamiętać, że jest ono przewodnikiem prądu elektrycznego, zatem trzeba je pokryć izolatorem zabezpieczającym przed pozłoceniem.

Po raz kolejny korzystając z opisu sporządzonego przez mnicha Teofila w rozdziale „Jeszcze o nakładaniu nijelli” jego opracowania, mamy możliwość zapoznania się z średniowiecznymi metodami pracy.

„Gdy mieszaninę nijelli przysposobisz i stopisz, weź z niej cząstkę i wykuj na czworogranną, długą i cienką. Chwyć potem ucho szczypcami i rozgrzej w ogniu, aż do czerwoności, drugiemi zaś szczypczykami długiemi i cienkiemi trzymaj nijellę i wcieraj ją we wszystkie miejsca, które chcesz mieć ponijellowane, dopóki nią wszystkich rysów nie wypełnisz; zdjąwszy je z ognia, opiłuj starannie płaskim pilnikiem, aby srebro tak wystąpiło, iżby rysy zaledwie widzialnemi pozostały, a tak rylcem (odręczne skreślenie i wpis ”skrobakiem”), pilnikiem nierówności starannie wygładzisz, a resztę pozłocisz, którego to pozłocenia w taki sposób dokonasz.”


techniki-niello-zdjecie-obrobka
Zdjęcie. Wykańczanie niello.

Wypalanie i wykańczanie niello - www.srebrnykruk.pl