Materiałem wyjściowym do sporządzenia filigranowych wzorów są skrętki cienkich drucików. W technice filigranu do ich sporządzenia wykorzystuje się wyłącznie czyste metale takie jak; złoto, srebro bądź miedź. Decydują o tym dwie główne przesłanki. Pierwszą z nich jest fakt, iż stopy cechują się gorszą plastycznością, mają większą twardość i kruchość utrudniając ciągnienie drutu, jego rozklepywanie i skręcanie. Drugim powodem jest mniejsza niż czystych metali temperatura topnienia stopów, co komplikuje proces lutowania.
Ze względów ekonomicznych, dopuszcza się sporadycznie stosowanie do wyrobów z metali szlachetnych niższych prób, dla złota 960, a srebra 925. Możliwe jest także stosowanie metali szlachetnych o tych próbach i nawet niższych do topienia granulacji, a w przypadku miedzianej granulacji, kulki można wykonywać z mosiądzu.
Stopień spłaszczenia skręconych ze sobą drutów może być różny, od ledwie zaakcentowanego do bardzo znacznego. Szersza i silniej spłaszczona skrętka daje większą powierzchnie styku lutowania, co przekłada się na mocniejsze i trwalsze wykonanie przedmiotu.
Można także w technice filigranu wykorzystywać okrągłe, gładkie, nieskręcane druty, które w połączeniu ze skrętkami ubogacają wzór.
Stosowane są także tzw. sznury o różnych grubościach i kształtach. Najprostszym przykładem będą nieformowane dalej, dwa skręcone ze sobą druty o średnicach większych niż te przeznaczone do spłaszczania.
Złożone sznury wykonywane są z trzech bądź czterech drutów. Można także skręcać ze sobą dwa druty o innych średnicach.
Ciekawe i bogate wzory uzyskuje się wykonując „plecionkę” ze splatanych ze sobą, na podobieństwo warkocza trzech lub więcej drutów. Plecionka w wykonaniu przysparza wielu problemów i jest robiona z krótkich odcinków drutu.
Możliwe jest także wykonanie zdobień „okrętką” tj. techniką podobną jak bajorek hafciarski, a polegającą na nawinięciu drutu o małej średnicy na drut o większej średnicy, tak by zwoje mocno przylegały do siebie.
Do wzbogacenia i urozmaicenia wzorów wykonywanych techniką filigranu zgodnie z drugim członem nazwy – granum, można wykorzystać granulację. Używane są do niej drobne kulki wykonywane z topionego drutu.
Bez względu na stopień złożoności, a także wielkość wykonywanych wyrobów, możemy wyodrębnić w technice filigranu zasadnicze operacje takie jak; przygotowanie materiału i projekt przedmiotu, jego montaż oraz lutowanie.
Zdjęcie. Proces tworzenia filigranu.
Odmiany filigranu
W złotnictwie wyróżnia się wiele odmian technik filigranu które w zasadzie można podzielić na trzy główne typy, tj. filigran z tłem, filigran ażurowy i filigran objętościowy.
Filigran z tłem
Filigran z tłem, to odmiana filigranu w której wzór tworzy gładki lub skręcony i sklepany drut oraz granulacja, przylutowana do podłoża najczęściej blaszanego.
Zdjęcie. Filigran z tłem.
W tej odmianie filigranu daje się jeszcze wyodrębnić podtypy;
filigran z tłem ślepym, w którym to filigranowy wzór przylutowywany jest bezpośrednio na blasze, niekiedy dodatkowo zdobionej punktowaniem, jest to najmniej skomplikowana odmiana,
filigran z tłem ażurowym, gdzie po przylutowaniu wzoru, tło jest usuwane za pomocą wycinania lub przecinaków,
filigran reliefowy, tu wzór przylutowywany jest do blachy uprzednio ukształtowanej cyzelowaniem,
filigran z tłem wypełnionym emalią, nazywany emalią komórkową, gdzie po przylutowaniu wzoru przestrzenie ograniczone filigranowym wzorem wypełniane są emalią.
Filigran ażurowy
W filigranie ażurowym wzór składa się z drucianych elementów zlutowanych tylko ze sobą. W odmianie tej dodatkowo możemy wydzielić;
filigran ażurowy płaski, gdzie wzór składa się z drutów zlutowanych ze sobą w jednej płaszczyźnie, wyroby takie są dwuwymiarowe,
filigran ażurowy płaski wypełniony emalią, zwany także emalią ażurową, polega na wypełnieniu pustych przestrzeni ograniczonych filigranem, przezroczystą lub prześwitującą emalią na podobieństwo witraży,
filigran ażurowy przestrzenny, tzw. rzeźbiarski, metodą tą wykonuje się wyroby przestrzenne, trójwymiarowe,
filigran wieloplanowy, inaczej wielowarstwowy, gdzie wzór tworzy się z dwóch lub więcej planów przylutowanych jeden do drugiego tak, że do tła lutuje się kolejne wzory leżące w drugiej płaszczyźnie, do której to lutujemy kolejny wzór tworząc tym sposobem efekt trójwymiarowości.
Zdjęcie. Filigran ażurowy.
Filigran objętościowy
Filigran objętościowy to technika, którą tworzy się przedmioty objętościowe takie jak pudełeczka, koszyczki, wazy, kubki, tace oraz przestrzenne odwzorowania zwierząt czy form architektonicznych.
Wyroby te wykonywane są częściami z elementów składanych następnie w gotowy przedmiot. Poszczególne części robione są w formie rozwiniętej tj. płaskiej, jedną z powyżej opisanych metod.
Zdjęcie. Filigran objętościowy.
W jednym przedmiocie możliwe jest także łączenie z sobą rożnych odmian filigranu.
