www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Filigran

Montaż filigranu


Proces składania filigranu można rozdzielić na dwa etapy z których pierwszym jest wyginanie z drutu poszczególnych elementów wzoru zgodnie z projektem. Drugim jest ułożenie wszystkich przygotowanych części wzoru w pozycjach dla nich przewidzianych i następnie unieruchomienie ich przez przyklejenie.


Dawniej stosowano w tym celu klej stolarski lub z żywicy drzew wiśniowych, tzw. gumy śluzowej. Obecnie stosuje się lakier nitrocelulozowy bądź rzadkopłynne kleje syntetyczne.

Układanie uprzednio przygotowanych części wzoru takich jak spirale kółeczka, owale itp. wykonywane jest przy pomocy specjalnej pincety zegarmistrzowskiej. Pinceta taka wytwarzana jest ze złożonej we dwoje stalowej taśmy o szerokości od 10 do 20 mm i grubości od 1 do 2 mm o końcach zaostrzonych i nieznacznie zagiętych do środka. Jej całkowita długość mieści się w przedziale od 100 do 150 mm, a dobór wielkości uzależniony jest od rozmiarów dłoni.

techniki-filigran-zdjecie-nr-11-2
Zdjęcie. Pinceta zegarmistrzowska.

Narzędziem tym pracuje się trzymając je w prawej dłoni. Wolny koniec wzoru zrobiony z drutu wspierany jest paznokciem palca wskazującego lewej dłoni. Jako podkładki do układania motywu zdobniczego wykorzystuje się bardzo gładkie płyty metalowe, cynkowe lub aluminiowe o wymiarach 150 na 200 mm i grubości od 2 do 3 mm.

techniki-filigran-zdjecie-montaz
Zdjęcie. Montaż filigranu.

Przygotowane części składowe dekoracji należy złożyć w całość i umocować przez przyklejenie w odpowiednim miejscu, przy czym w zależności od odmiany filigranu da się wyodrębnić cztery sposoby jego składania.

Filigran z tłem płaskim

Filigran z tłem płaskim – wzór układany jest na wyżarzonej, oczyszczonej, przemytej i wysuszonej blasze o wymiarach i kształcie dopasowanym do rysunku i rodzaju wykonywanego tła.

W pierwszej kolejności układa się największe elementy zrobione z grubych sznurów bądź, gdy zaplanowało, ramki konturowe rysunku. Jeśli planuje się osadzanie kamieni ozdobnych i szlachetnych przygotowuje się dla nich miejsce na oprawę, rozstawia podrzędne elementy dekoracyjne zrobione z cieńszego drutu, a następnie najmniejsze i najdrobniejsze detale.

Gdy zaplanowano granulację, to mocowanie kulek wykonuje się na końcu. Następnie w paru stykających się ze sobą miejscach ułożonych elementów wzoru, od góry podaje się krople kleju lub lakieru, który rozpływając się równolegle do linii wzoru pokrywa drut nieznaczna warstwą i szybko zasychając przytwierdza rysunek do powierzchni blachy.

W czasie całej pracy należy zadbać oto by każda część wzoru była płaska tak by równo stykała się z powierzchnia tła, tj. blachy, aby w żadnym przypadku nie odstawała od niego. Wszystkie miejsca styku poszczególnych części wzoru muszą być ściśle dopasowane z sobą.

Przy mocowaniu granulacji ułatwieniem jest podłożenie małych kółeczek lub przygotowanie punktakiem dołków w blasze w miejscach ułożenia granulek. Zapobiega to ich przemieszczaniu się w trakcie lutowania, a dodatkowo powiększa powierzchnię styku ziaren z podłożem polepszając wytrzymałość połączeń. W miejsce kulek można stosować przetopioną granulację tj. półkule.

techniki-filigran-zdjecie-z-tlem-plaski
Zdjęcie. Filigran z tłem płaskim
Filigran z tłem przestrzennym

Filigran z tłem przestrzennym – składanie odbywa się na wyrobie przestrzennym otrzymanym metodami takimi jak tłoczenie, klepanie czy cyzelowanie.

Praca ta jest bardziej skomplikowana od płaskiej. Wymagane tu jest pomocnicze zagięcie kolejnych części wzoru tak by dokładnie przylegały do krzywizny tła. Wykorzystuje się też nierzadko montaż na płaskim rozwinięciu gdzie po uprzednim przylutowaniu do tła, wzór zwijany jest w formę przestrzenną zazwyczaj cylindryczną bądź stożkową. Prowadzi to jednak zazwyczaj do pewnych deformacji zdobienia zwłaszcza, gdy jego części są duże i wykonane z grubego mocno rozwalcowanego płaskownika.

Przedmioty zaginane w dwóch kierunkach jak np. kule nie są możliwe do realizacji tą metodą gdyż nie możliwe jest ich płaskie rozwinięcie.

techniki-filigran-zdjecie-z-tlem-przestrzennym
Zdjęcie. Filigran z tłem przestrzennym.
Filigran ażurowy płaski

Filigran ażurowy płaski – wzór przenosi się na papier najlepiej niezbyt gruby taki jak do pisania. Następnie układa filigran i przykleja się go przy pomocy lakieru nitrocelulozowego. Zasady montażu są takie same jak przy składaniu filigranu na podłożu metalowym. Przy czym szczególnie istotne jest dokładne, mocne dopasowanie do siebie wszystkich punktów styku elementów ozdobnych.

Wytrzymałość całego przedmiotu uzależniona jest od solidności zlutowań tych, że miejsc.

Nie należy stosować grubego papieru, ponieważ w trakcie lutowania papier spalając się nierównomiernie będzie odkształcał niezlutowane części wyrobu, a ponadto powstający popiół będzie utrudniał pracę.

techniki-filigran-azurowy-plaski-2
Zdjęcie. Filigran ażurowy płaski.
Filigran ażurowy przestrzenny

Filigran ażurowy przestrzenny – niezbędne tu jest wykonanie metodą wyciskania, czy też klepania w całości bez połączeń lutowanych11-1 specjalnych szablonów ze stali niskowęglowych lub z wytrawionych blach o grubości od 0,5 do 0,8 mm bądź z blachy dekarskiej.

Łączenie filigranowych elementów kompozycji odbywa się zasadniczo w podobny sposób jak w przypadku filigranu z tłem przestrzennym z tą różnicą, że w trakcie lutowania spaja się tylko elementy stanowiące ażur przestrzenny, bez łączenia całości z podłożem szablonu.

Istnieje także druga metoda składania polegająca na uprzednim złożeniu wzoru na płaskiej powierzchni, zlutowaniu i późniejszym przestrzennym formowaniu.

Precyzyjnie i mocno zlutowany ażur, daje się dobrze kształtować w różne formy w tym złożone z krzywizn o dwóch kierunkach.

Dodatkowym wzmocnieniem konstrukcji ażurowego przedmiotu mogą być przylutowywane od wewnętrznej strony cienkie płaskowniki, wkomponowane w detale dekoracyjne.

Duże oraz skomplikowane ażurowe przestrzenne motywy zdobnicze montuje się z części łączonych i zlutowanych niezależnie.

Zestawianie poszczególnych elementów szczególnie, gdy mają one różne wykończenie tj. np. srebrzenie czy złocenie, poza lutowaniem można wykonać za pomocą skręcania bądź specjalnymi klamrami.

techniki-filigran-zdjecie-azurowy-3
Zdjęcie. Filigran ażurowy przestrzenny.

11-1Lutowanie filigranu na szablonie złożonym z lutowanych części mogłoby spowodować stopienie tychże miejsc i w efekcie rozpad szablonu.


Montaż filigranu - www.srebrnykruk.pl