www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Metale nieżelazne

Cyna


Cyna nazwa łacińska stannum symbol chemiczny Sn, gęstość 7,3 g/cm3, temperatura topnienia wynosi 232oC, a temperatura wrzenia 2602oC.


Jest metalem miękkim i ciągliwym niewiele twardszym od ołowiu o barwie srebrzystobiałej, ale ciemniejszej niż srebro. Podatna na walcowanie ma niską wytrzymałość łatwo ulega rozrywaniu, w przedziale temperatur od 160 do 200oC jest krucha. W powietrzu nie utlenia się natomiast w wodzie bardzo wolno. Swoją odporność na korozję zawdzięcza warstwie tlenków. Roztwarza się w kwasach i roztworach zasad, wypierając wodór. W przyrodzie zazwyczaj minerały zawierające cynę to tlenek kasyteryt i siarczek – stannin.

zdjęcie nr 2-25
Zdjęcie. Cyna.

Silne schłodzenie cyny powoduje zjawisko przemiany alotropowej polegającej na utracie przez nią metalicznych własności, zmienia się w tzw. „cynę szarą” – szary proszek2-12. Zjawisko to powstaje na wskutek przebudowy sieci krystalicznej powodującej zwiększanie objętości, które stwarzają naprężenia wewnętrzne prowadzące do rozsypania się metalu w proszek. Objawia się to szarymi plamami rozszerzającymi się na powierzchni przedmiotu na skutek jego ciągłego schładzania. Zapobiec bądź powstrzymać to zjawisko może ogrzanie cynowego przedmiotu do temperatury ponad 18oC.

Cyna znana była już 3 – 4 tysiące lat p.n.e. wykonywano z niej m.in. monety, naczynia stołowe, cienkościenne odlewy artystyczne do ozdabiania wnętrz i przedmiotów gospodarstwa domowego. Obecnie czysta cyna nie jest stosowana w odlewnictwie artystycznym. Używa się jej, jako składnik stopów miedzi i ołowiu oraz do lutowania przedmiotów dekoracyjnych wykonanych ze stopów żelaza i metali nieżelaznych. w stopach z ołowiem, antymonem, bizmutem, rtęcią, kadmem i innymi łatwo topliwymi metalami, odlewa się z niej drobne przedmioty dekoracyjne lub galanteryjne. Stop od 88 do 92 % cyny, 2 do 8 % antymonu i 1 do 3 % miedzi nazywa się „metal Brytania” i używa do produkcji nakryć stołowych. Produkuje się z niej również siarczek cynowy nazywany „złotem mozaikowym” lub „złotem żydowskim” czy też „brązem złotym” mający postać masy o barwie bardzo podobnej do złota. Pod postacią proszku lub cienkich folii wykorzystuje się ją do wykańczania metalowych, drewnianych i gipsowych wyrobów artystycznych tak by wyglądały na złocone. Naniesiony na powierzchnię wyrobu długo zachowuje blask imitujący złoto niezależnie od warunków atmosferycznych.


zdjęcie 2-26
Zdjęcie. Kasyteryt.
  • Barwa brązowa do czarnej niekiedy żółta, czerwona, szara, bezbarwna o połysku szklistym, prześwitujący czasem przezroczysty.
  • Występuje w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Nigerii, Malezji, Indonezji, Australii, Meksyku, Boliwii, Alasce - USA.
  • W Polsce spotykany na Dolnym Śląsku w Miedziance, Czarnowie, Rudawach Janowickich, oraz w rejonie Korbicy i Gierczyna w Górach Izerskich.
  • Jest jednym z najważniejszych minerałów do pozyskiwania cyny zawiera jej około 79 %.
  • Ma znaczenie kolekcjonerskie a piękne okazy kryształów po o szlifowaniu są wykorzystywane w jubilerstwie.
zdjęcie nr 2-27
Zdjęcie. Stannin.
  • Barwa stalowoszara z oliwkowozielonym zabarwieniem o połysku metalicznym, nieprzezroczysty.
  • Występuje w USA, Rosji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Czechach, Boliwii, Australii.
  • W Polsce spotykany w Radzimowicach koło Wojcieszowa w złożu Stara Góra oraz w Górach Kaczawskich.
  • Wykorzystywany w przemyśle metalurgicznym do pozyskiwania cyny zawiera jej około 27 %.

2-12Zjawisko przemiany alotropowej zwane jest pod nazwą „zarazy cynowej” lub „trądu cynowego”.


Cyna - www.srebrnykruk.pl