Szmaragd

Mętne kamienie obrabiane są w kaboszon bądź kulki przeznaczone na naszyjniki. Cechuje się wyraźną dwubarwnością, dając w dychroskopie jeden obraz o barwie zielonej, a drugi o barwie niebieskozielonej. Ma twardość w granicach od 7,5 do 8 w skali Mohsa, barwę szmaragdowozieloną, zieloną, żółtawozieloną, niewyraźną łupliwość, gęstość od 2,67 do 2,78 g/cm³, połysk szklisty, jest przezroczysty do nieprzezroczystego i zazwyczaj pozbawiony fluorescencji.

Nazwa tego kamienia wywodzi się od greckiego słowa „smaragdus”, które pochodzi przypuszczalnie od perskiego określenia oznaczającego zielony kamień.

Za najbardziej pożądane uchodzą okazy o niepowtarzalnym zielonym odcieniu, któremu nadano samodzielne określenie „szmaragdowy”. Domieszką odpowiedzialną za tą barwę jest chrom. Szmaragdami nie należy nazywać beryli zabarwionych na zielono wanadem, powinno je się wówczas określać jako „zielone beryle”. Kolor ten jest wytrzymały na światło i temperaturę, ulega zmianie dopiero przy 700 do 800^oC. Nierzadko barwy rozkładają się nieregularnie, a przezroczystość spotykana jest tylko w kamieniach najwyższej jakości. Często zawiera inkluzje gazowe, ciekłe i mineralne nadające szmaragdowi zmętniały wygląd. Inkluzje, gdy nie występują zbyt licznie, nie są traktowane jako wada i są nazywane przez handlarzy kamieni słowem z języka francuskiego - „jardin”, oznaczającym ogród.

Bardzo cenną, nadzwyczaj rzadką odmianą pozyskiwaną w Kolumbii jest szmaragd „trapiche” o promienistych zrostach paru słupkowych kryształów, mający widoczny w przekroju poprzecznym wzór sześcioramiennej gwiazdy.

Najpiękniejsze okazy szmaragdów najczęściej obrabiane są szlifem schodkowym (nazywanym niekiedy szmaragdowym). Kamienie ze skazami, ale o pięknej barwie, wykorzystywane są do rzeźbienia, a te o gorszej jakości i posiadające skazy szlifuje się na kaboszony lub kulki. Większość kryształów dostępnych w sprzedaży wymaga polepszenie wyglądu i wypełnienia defektów takich jak: ubytków, otwartych inkluzji, szczelin, pęknięć czy rys naprężeniowych.

Uzyskuje się to, poddając je działaniu substancjom impregnacyjnym do których zalicza się: olejki eteryczne, żywice naturalne, woski i żywice epoksydowe. Okazy o mało wyrazistym kolorze są podmalowywane, bądź podklejane od spodu folią wzmacniającą barwę.

Wykrycie tych poprawek jest stosunkowo proste z uwagi na inne współczynniki załamania kamienia i wypełniaczy. Pomocna bywa także obserwacja w mikroskopie refrakcyjnym w świetle przechodzącym

Złoża występują w Kolumbii^27-9, Brazylii^27-10, Zimbabwe^27-11, RPA^27-12, na Uralu^27-13, a także w Afganistanie, Australii, Chile, Chinach, Indiach, Madagaskarze, Malawi, Mozambiku, Namibii, Nigerii, Pakistanie, Tanzanii, USA i Zambii. W Polsce szmaragdy spotykane są na Dolnym Śląsku w okolicach Strzelina oraz Strzegomia i nie nadają się do celów jubilerskich.

Pomylić je można z awenturynem, demantoidem, diopsydem, dioptazem, fluorytem, grossularem, hiddenitem, perydotem, uwarowitem i verdelitem. Jako imitacje szmaragdów wykorzystuje się m.in. dublety z granatem, sklejane kawałki kwarcu, spinelu lub szkła.

Syntetyczne szmaragdy zaczęto wytwarzać tuż prze II wojną światową, a te o bardzo dobrej jakości uzyskano na skalę przemysłowa w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Cechą ułatwiającą odróżnienie ich od kamieni naturalnych, jest zdolność do przepuszczania krótkofalowego promieniowania UV.