www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Gemmologia

Poprawianie kamieni szlachetnych i ozdobnych


W celu modyfikacji lub poprawienia, jakości barwy, przejrzystości, trwałości czy też przeciwdziałaniu starzeniu, albo użycia jako imitacji, wiele kamieni szlachetnych i ozdobnych poddaje się specjalnym zabiegom technicznym.


  • Barwienie znane już od ponad 2000 lat wykonywane było za pomocą płynnych lub rozpuszczanych w cieczach barwników. w przeszłości stosowane były barwniki naturalne, obecnie zaś anilinowe25-11 nadające mocniejszą głębie kolorom oraz polepszające ich trwałość. W latach osiemdziesiątych XX wieku wprowadzono barwienie kamieni takich jak kwarc, spinel, topaz i turmalin, poprzez napylanie na ich powierzchnie cieniutkich warstw metali. Metoda ta umożliwia całkowitą zmianę pierwotnej barwy kamieni. Barwieniu poddaje się takie kamienie jak; agat (praktycznie na skalę przemysłową), bursztyn, chalcedon, chryzokolę, chryzopraz, kordieryt, jadeit, jaspis, koral, labrador, lapis lazuli, opal, macice perłową, rubin, szafir, serpentynit, sodalit, szmaragd, turkus, perły hodowlane. Gdy kamień barwiony jest wyłącznie powierzchniowo, by to stwierdzić wystarczy zwilżyć go acetonem. Nasycenie kamienia substancją barwiąca daje się rozpoznać np. pod mikroskopem poprzez zaobserwowanie plam danej substancji. Zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi przepisami fakt barwienia kamieni szlachetnych musi być podawany do wiadomości.
  • Wybielanie kamieni szlachetnych polega na m.in. rozjaśnieniu zbyt ciemnych barw np. na kości słoniowej czy tygrysiego oka oraz także na pozbywaniu się nieestetycznych skaz z substancji obcych zalegających w porach oraz rysach. Przykładowo perły poddane działaniu nadtlenku wodoru przybierają ujednoliconą postać, dającą się bardzo efektownie wyeksponować w wyrobach jubilerskich takich jak naszyjniki. Natomiast w odniesieniu do jadeitu zabieg ten ma na celu pozbycie się substancji obcych znajdujących się w porach kamienia. Odbarwianie kamieni szlachetnych w wielu przypadkach można stwierdzić za pomocą badania widm absorpcyjnych.
  • Impregnowanie jest zabiegiem wypełniającym pęknięcia i pory kamieni szlachetnych różnorakimi substancjami wzmacniającymi kamień oraz poprawiającymi głębie kolorów i połysk. Pierwszym środkiem impregnującym stosowanym do popękanych kamieni takich jak turkus, używanym nawet w starożytnym Rzymie, był olej. Następnie do wypełniania skaz wykorzystywać zaczęto wosk pszczeli oraz żywice naturalne. Obecnie stosuje się przeważnie żywice syntetyczne a od lat osiemdziesiątych XX wieku także wstrzykiwanie szkła ołowiowego w temperaturze nieprzekraczającej 1000oC. Impregnowanie prowadzi się by ukryć pęknięcia zniekształcające kolor kamienia. Dlatego wykorzystuje się do tego substancje bezbarwne o zbliżonym współczynniku załamania światła do kamienia podawanego temu zabiegowi. Impregnuje się kamienie takie jak; akwamaryn, azuryt, cyrkon, czaroit, jadeit, lapis lazuli, malachit, opal, kwarc, rodochrozyt, rodonit, rubin, szafir, serpentyn, szmaragd, sodalit, topaz, turkus, turmalin oraz perły hodowlane. Impregnacje woskiem lub żywicą można bardzo łatwo rozpoznać za pomocą rozgrzanej igły, obserwując pod lupą topienie się tych substancji. Czasami w trakcie tej próby wydziela się też specyficzna woń wosku lub żywicy. Inna metodą jest wykorzystanie mikroskopu, pod którym daje się zaobserwować inną strukturę i specyficzne wrostki. Specjaliści rozpoznają modyfikacje po właściwościach fizycznych takich jak gęstość czy współczynnik załamania światła. Zgodnie z przyjętymi zasadami niema obowiązku zgłaszania wykonania impregnacji substancjami naturalnym. Obowiązek taki jednak istnieje dla zabiegu wykonanego szkłem.
  • Wygrzewanie prowadzone jest w stosunku do kamieni takich jak; ametyst, akwamaryn, cyrkon, bursztyn, kwarc, rubin, szafir, spinel, tygrysie oko, topaz, czy turmalin o niewielkich rozmiarach. W celu poprawienia ich barwy i przejrzystości poddaje się je działaniu wysokiej temperatury. Barwa uzyskana tą metodą jest nieodwracalna i trwała. Wygrzewanie rozpowszechniło się bardzo od około 1900 roku, choć było też stosowana na o wiele mniejszą skale już nawet w starożytności. Większość cytrynów dostępne na rynku oraz duża część kamieni księżycowych są to w rzeczywistości wygrzewane ametysty. Granaty o nienajlepszej jakości, podawane temu zbiegowi poprawiają swą jasność lub przyjmują inny kolor. Czas wygrzewania kamieni wynosi od kilku minut do kilkunastu godzin. Zależny jest także od zakładanej barwy oraz potrzebnej temperatury wynoszącej od 250 do 600oC, a w przypadku korundów od 1200 do 1900oC. Diamenty do zmiany barwy wymagają temperatury wynoszącej około 1600oC. Ich wygrzewanie prowadzone jest w gazoszczelnych, grubościennych naczyniach nazywanych autoklawami. Zabieg wygrzewania daje się rozpoznać pod mikroskopem, albo w oparciu o zmianę widma absorpcyjnego, a czasami wyłącznie z użyciem drogich metod analitycznych. Przyjęte międzynarodowe ustalenia nie wymagają zawierania w opisie kamienia informacji o poddawaniu zabiegowi wygrzewania.
  • Napromieniowanie niskoenergetycznym promieniowaniem elektromagnetycznym bądź strumieniem różnych cząstek, umożliwia poprawę, a nawet zupełną zmianę barwy kamieni szlachetnych. Zabiegowi temu poddawane są zazwyczaj beryle, chryzoberyle, kocie oko, celestyny, cyrkony, diamenty, granaty, kunzyty, macica perłowa, kwarce, rubiny, szafiry, topazy, oraz perły hodowlane. Otrzymany efekt jednakże nie zawsze jest trwały. Niektóre kamienie pod wpływem światła dziennego tracą swą barwę stosunkowo szybko. Napromieniowany kryształ górski przyjmuje kolor kwarcu dymnego, albo ametystu. Bezbarwne topazy uzyskują barwę niebieską, żółtą, albo zieloną. Brązowe cyrkony stają się bezbarwne lub niebieskie. Fakt napromieniowania kamieni szlachetnych możliwy jest do stwierdzenia tylko w specjalistycznych laboratoriach i musi być on odnotowany w opisie danego kamienia, jako „napromieniowane”, albo „poprawione”.
  • Wiercenie laserowe stosowane jest od końca lat osiemdziesiątych XX wieku do usuwania zanieczyszczeń oraz optymalizacji barwy i przejrzystości diamentów. Używając mikroskopu można zaobserwować wykonane laserem kanały oraz ich wypełnienia i charakterystyczne układy pęknięć.

25-11Barwniki anilinowe są to barwniki syntetyczne otrzymywane przez przeróbkę smoły węglowej. Nazwa pochodzi od zastosowanej po raz pierwszy do ich syntezy aniliny (organiczny związek chemiczny o postaci bezbarwnej cieczy, brunatniejącej na powietrzu o specyficznym zapachu zepsutych ryb, słabo rozpuszczalny w wodzie, ale dobrze w alkoholu, eterze i w benzenie o gęstość większej od gęstości wody (jest substancją toksyczną) i jej pochodnych. Współcześnie barwniki anilinowe uzyskiwane są z innych półproduktów aromatycznych takich jak pochodnych naftalenu czy antracenu.


Poprawianie kamieni szlachetnych i ozdobnych - www.srebrnykruk.pl