www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Prace i wyroby złotniczo-jubilerskie

Oprawa obwodowa pełna – carga i kast


Oprawa obwodowa pełna, czyli tzw. cargakast są jednymi z najprostszych rodzajów opraw kamieni jubilerskich, ich cechą jest to, że (tak jak mówi nazwa) otaczają one zakuwany kamień na całym jego obwodzie.


Carga


Kamień umieszczany na metalowej blaszce, utrzymywany jest na niej przez pionowe ścianki, które otaczają go na kształt ramki. Oprawę tego typu wykorzystuje się najczęściej do kamieni szlifowanych w kaboszon o płaskim spodzie.


Można ją także zastosować do kamieni fasetowych lub o nieregularnych kształtach, jednak zawsze o spłaszczonym spodzie.

Ścianki wykonuje się z paska blachy o grubości od 0,25 do 0,35 mm i szerokości dopasowanej do krzywizny oprawianego kamienia. Następnie wyżarza się go palnikiem na płytce do lutowania grzejąc, aż uzyska on czerwony odcień. Wygładza i opiłowuje krawędzie paska z jednej strony, tak by otrzymać prostą linie i kąt prosty pomiędzy krawędziami.

Długość ramki ustala się ściśle owijając pasek metalu wokół kamienia i rysikiem zaznacza miejsce w którym po usunięciu nadmiaru materiału oraz zetknięciu ze sobą końców, blacha będzie otaczała kamień dobrze do niego przylegając. Odmierzony odcinek odcina się, składa oba końce, przygotowuje wyrównując oraz oczyszczając do lutowania i lutuje lutem twardym ze sobą. Po zlutowaniu sprawdza się dopasowanie ramki. Powinna ona ściśle przylegać do kamienia. Gdy wymiary są odpowiednie, szlifuje się jej dolną krawędź i przylutowuje do blachy. Nadmiar blachy wystającego dna cargi odcinany jest wzdłuż zewnętrznej krawędzi. Następnie cargę poddaje się obróbce mechanicznej usuwającej ewentualny nadmiar lutu czy pozostałości lutówki. Zaleca się by przed wykonaniem tej czynności nie dokonywać sprawdzenia dopasowania kamienia, gdyż może się on zablokować w nieprawidłowej pozycji. Dopiero wówczas kamień umieszcza się wewnątrz ramki i zakuwa zaginając ścianki zakuwaczem zgodnie z krzywizną kamienia.

Do zakuwania można posłużyć się także np. gładkim kawałkiem rogu jeleniego. Do sporządzenia ścianek cargi, najdogodniej używać jest metali szlachetnych o jak najwyższej próbie (najlepiej 0,999) gdyż są one dość miękkie i proces zakuwania jest wówczas łatwiejszy.

Można także po odrysowaniu wzdłuż ścianek, na dnie cargi, linii odsuniętej o parę milimetrów, przy pomocy piłki włosowej odciąć część dna. Wykonuje się to, by zapewnić kamieniowi dodatkowy dostęp światła od dołu oraz, by zmniejszyć nieco masę samej cargi.

prace-zlotnicze-zdjecie-nr-29-45-carga-bez-dna
Zdjęcie. Carga z wyciętym dnem.

By wzmocnić osadzenie kamienia między powierzchnią kamienia, a zaciskaną krawędzią cargi, na kamień tuż poniżej dolnej krawędzi kasety zakłada się czasami obrączkę z cienkiego drutu i dopiero nad nią zagniata ramkę.

prace-zlotnicze-rysunek-nr-29-35-carga-wykonani
Ilustracja. Wykonanie cargi.

Kast


Do kamieni fasetowych półprzezroczystych oraz przezroczystych wykorzystuje się odmianę tej oprawy wykonywaną z paska blachy zwiniętego i zlutowanego w walec, następnie formowanego w stożek, specjalnym przyrządem nazywanym kastownikiem.


Oprawa tego typu zapewnia kamieniowi dostęp światła od dołu wzmacniając jego piękno i nazywana jest kastem.

Kształtowanie oprawy rozpoczyna się od umieszczenia metalowej tulei w otworze o średnicy takiej, by górna jej krawędź wysunięta była nieznacznie ponad powierzchnie kastownika. Następnie za pomocą kształtownika uderzanego młotkiem, wpycha się oprawkę w głąb otworu. Zabieg powtarza się w mniejszym otworze, aż do uzyskania pożądanego efektu. W trakcie formowania należy pamiętać o odpuszczaniu i wykwaszaniu niezbędnym do zapobiegania pękania materiału w wyniku jego utwardzenia.

prace-zlotnicze-zdjecie-nr-29-44-carga-kast-formowanie
Zdjęcie. Formowanie oprawy obwodowej stożkowej (kastu).

Aby zapobiec wypadnięciu kamienia z tyłu obudowy na rysunku załączonym poniżej pokazano dwa rozwiązania wykonania gniazda blokującego. Sposób pierwszy wymagający wprawy, polega na wybraniu materiału za pomocą rylca grawerskiego lub frezu, wewnątrz tuż nad górną krawędzią oprawy, tak by powstało okrągłe wcięcie na którym opierać będzie się oprawiany kamień. Druga metoda prostsza w wykonaniu, polega na sporządzeniu oprawy podwójnej „kast w kast” (można także wykonać oprawę „carga w cargę”).

prace-zlotnicze-rysunek-nr-29-36-carga-podwojna
Rysunek. Wykonanie podwójnego kastu.

Drugi kast (lub carga) o mniejszej średnicy, umieszczony jest wewnątrz większego w którym blokuje się, tworząc próg na którym opiera się oprawiany kamień. W obu przypadkach gniazdo pod kamień musi być szerokie na tytle, by zapewnić pewne osadzenie kamienia, a jego wysokość musi gwarantować, iż po zagięciu materiału kamień będzie odpowiednio mocno trzymany.

Tego typu obudowę, można także wykonać nie posiadając specjalnych kastowników. Na poniższym rysunku przedstawiono sposób wykonania szablonu służącego do przeniesienia na metalową blachę, stożka oraz figur o czterech i sześciu ścianach. Po wycięciu ich piłką, złożeniu oraz zlutowaniu, daje się je wykorzystywać do sporządzenia opraw kamieni.

prace-zlotnicze-rysunek-nr-29-37-carga-szablon
Rysunek. Przygotowanie szablonu do sporządzenia cargi.

Oprawa obwodowa pełna – carga i kast - www.srebrnykruk.pl