Wprowadzenie do gemmologii

Ściśle powiązane ze złotnictwem zajmującym się wytwarzaniem luksusowych przedmiotów codziennego użytku takich jak różnego typu ozdoby oraz przedmioty służące kultowi religijnemu, jest jubilerstwo. Para się ono przede wszystkim wyrobem klejnotów i ozdób ze złota, srebra oraz kamieni szlachetnych. Podstawą złotnictwa jest metalurgia oraz chemia a podstawą jubilerstwa, gemmologia wraz z mineralogią.

Nauką zajmującą się kamieniami szlachetnymi i ozdobnymi używanymi w jubilerstwie oraz zdobnictwie jest gemmologia z łacińskiego gemma i greckiego logos.

Słowo gemma pierwotnie stosowane było jako określenie wszystkich kamieni szlachetnych. Później używano go jako nazwy kamieni grawerowanych wykorzystywanych do pieczętowania. Następnie również do kamieni noszonych jako ozdoba. Gemma mająca płaskorzeźbę rżniętą wypukło nazywaną kamea a wklęsłą zwaną intaglio. Logos oznacza naukę bądź mowę.

Cechy jakościowe barwnych kamieni szlachetnych i ozdobnych są poddawane ocenie metrologicznej. Zasadniczym celem gemmologii jest określenie barwy, jej odcienia i nasycenia a także pozostałych efektów optycznych oraz własności fizycznych.

Gemmologia jest dziedziną młodą jednak o podstawach sięgających czasów starożytnych. Jej rozwój przypada na XIX wiek wraz z rozkwitem nauk przyrodniczych takich jak; geologia, mineralogia i krystalografia. W następnych latach mocno związała się z podstawowymi kierunkami nowoczesnej fizyki i chemii. Istniejąc na granicy mineralogii, fizyki, chemii materiałów a także inżynierii materiałowej, skupia się na badaniu składu, struktury, własności materiałów gemmologicznych oraz ich pochodzeniem, metodami pozyskiwania, obrabiania i oceny.

W jubilerstwie stosuje się bardzo szeroki zakres substancji, które po odpowiednim ukształtowaniu nadają się bezpośrednio do obsadzenia w wyrobach jubilerskich. Dzieli się je na dwie główne kategorie.

• Pochodzenia sztucznego. Czyli substancje wytworzone przez człowieka, z których można wydzielić podgrupy:
  • Substancje syntetyczne, wyglądem i właściwościami przypominających naturalne kamienie.
  • Imitacje kamieni szlachetnych, wyglądem przypominające kamienie naturalne, ale mające własności inne niż kamienie naturalne.
• Pochodzenia naturalnego będące dziełem natury, powstałe bez ingerencji człowieka, da się z nich wydzielić:
• Kamienie szlachetne, odznaczające się w śród innych minerałów pięknem tj. barwą, przezroczystością, czystością, intensywnym połyskiem, załamaniem światła a także trwałością, odpornością na czynniki chemiczne oraz rzadkością występowania, takie jak; diamenty, szafiry, szmaragdy, granaty czy topazy.
• Kamienie ozdobne o pięknych walorach dekoracyjnych, występują one często w przyrodzie i w znacznych ilościach są to np. agaty, malachity czy skamieniałe drzewo.
• Substancje pochodzenia organicznego wytwarzane przez organizmy zwierzęce lub roślinne, np. kość słoniowa i morsa oraz perły, korale, bursztyn czy gagat.

Obróbka, oprawa oraz ocena kamieni szlachetnych i ozdobnych

Kamienie szlachetne zanim zostaną wykorzystane w jubilerstwie poddawane są obróbce polegającej głównie na szlifowaniu, polerowaniu, łupaniu oraz piłowaniu. Celem tych czynności jest wydobycie z kamieni ich efektownej formy, blasku a także połysku. Przed przystąpieniem do szlifowania, kamień kształtuje się w najbardziej do niego dopasowaną formę podstawową. Gdy będzie łupany, odbywa się to wzdłuż jego płaszczyzn łupliwości.