www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Powlekanie metali na gorąco

Złocenie i srebrzenie ogniowe


Istotą metalizacji na gorąco jest zanurzanie przedmiotów metalizowanych w kąpieli z nanoszonego ciekłego metalu. Sposobem tym nakładane są metale łatwo22-4 i średniotopliwe22-5. Jest to metoda nieskomplikowana, polegająca w zasadzie na zanurzaniu w roztopionym metalu, na określony czas, półwyrobów bądź gotowych wyrobów, po ich uprzednim oczyszczeniu oraz wytrawieniu. Powoduje to naniesienie na powierzchnie zanurzonego przedmiotu cienkiej warstwy roztopionego metalu, zabezpieczającej przed działaniem korozji oraz pełniącą funkcję dekoracyjną.


Proces złocenia i srebrzenia ogniowego znany był już w starożytności. Stosowano go do pokrywania warstwą metali szlachetnych, powierzchni wyrobów wykonanych z brązu, żelaza lub innych metali. Używano do tego amalgamatów złota lub srebra tj. związków tych metali z rtęcią.

Wykorzystywany w tym zabiegu amalgamat, powinien być na bieżąco przygotowywany w następujący sposób. Do grafitowego tygla, uprzednio wytartego dokładnie kredą oraz ogrzanego w piecu do topienia, wkłada się drobno podzieloną cienką folię z czystego złota lub srebra. Tygiel wraz zawartością ponownie umieszczany jest w piecu. Jego zawartość ogrzewa się do czerwoności. Następnie dolewana jest podgrzana do 300oC rtęć, w ilości wagowej od 8 do 9 części rtęci na 1 część użytego metalu szlachetnego. Dalej zawartość tygla, miesza się żelaznym bądź grafitowym prętem, aż do całkowitego rozpuszczenia metalu. Otrzymany amalgamat o gęstości ciasta zlewa się do wody, aby gwałtownym oziębieniem zapobiec krystalizacji amalgamatu. Wystudzony amalgamat przekłada się do woreczka wykonanego ze skóry sarniej lub giemzowej22-6. Odciska z niego naddatek rtęci, pozostawiając we wnętrzu woreczka czysty amalgamat barwy bladożółtej o konsystencji masła, dalej suszony wyciskaniem chłonną bibułą.

Wykonanie złocenia ogniowego składa się z opisanych poniżej etapów.

  • Przygotowanie przedmiotu do złocenia polegające na jego odtłuszczeniu oraz wytrawieniu w kąpieli składającej się z kwasu azotowego z dodatkiem części kwasu siarkowego oraz dobrym opłukaniu wyrobu pod bieżącą wodą.
  • Ortęciowanie. Wyroby wykonane z brązu bądź miedzi, zanim przystąpi się do ich złocenia powinno się ortęciować. Zanurza się je w mieszaninie przygotowanej przez roztworzenie 10 części rtęci w 11 częściach wagowych stężonego kwasu azotowego. Otrzymany roztwór rozcieńcza się dużą ilością wody. Ortęciowanie można również wykonać przez energiczne nacieranie wyrobu szczotką mosiężna, zwilżoną w roztworze rtęci. Wyroby srebrne nie wymagają tego zabiegu, ponieważ do czystej powierzchni srebra amalgamat przywiera łatwo i silnie.
  • Kolejną czynnością jest naniesienie amalgamatu (sporządzonego przykładowo z 5 g złota oraz 30 g rtęci), za pomocą miedzianej szczotki na przedmiot który następnie poddawany jest nagrzewaniu. Dawniej czynność tą wykonywano umieszczając wyrób nad żarzącym się węglem drzewnym. Obecnie zaś nagrzewanie prowadzi się na elektrycznej płycie grzewczej bądź palnikiem gazowym tak, by na przedmiot bezpośrednio oddziaływało tylko ciepło, a nie płomień. Ogrzewanie trwa, aż do momentu uzyskania przez amalgamat połysku, co oznacza rozpoczęcie jego topienia. Wówczas wyrób umieszczany jest na przygotowanym zawczasu suknie i za pomocą miękkiego pędzla bądź zajęczej nóżki czy też tamponu z waty, równomiernie rozciera się amalgamat po całej złoconej powierzchni. Następnie przedmiot ponownie się ogrzewa. Powoduje to odparowanie rtęci i pozostawienie na powierzchni wyrobu cienkiej powłoki czystego złota. W czasie odparowywania rtęci, powierzchnia przedmiotu przybiera najpierw kolor matowobiały, a następnie żółty który sygnalizuje iż ogrzewanie trzeba zakończyć. Po schłodzeniu, wyrób przemywa się szczotkuje i w razie potrzeby poleruje. Gdy chcemy nanieść grubą warstwę złota, nakładanie amalgamatu oraz odparowanie rtęci prowadzi się parokrotnie.
  • Dla zobrazowania zabiegu sporządzania amalgamatu złota, poniżej załączam zdjęcia przedstawiające jego przebieg.

techniki-powlekanie-zdjecie-na-zimno-i-goraco-amalgamat
Zdjęcie. Sporządzanie amalgamatu złota. Od lewej; złoto listkowe, aplikowanie rtęci, rozpuszczanie złota, amalgamat w formie plastycznej papki, wyciskanie nadmiaru rtęci i na końcu gotowy amalgamat.

Na bransolety, łańcuszki oraz drobne wyroby wstępnie ortęciowane, amalgamat nanosi się wkładając je do zamkniętego pojemnika nim wypełnionego. Następnie potrząsa się pojemnikiem parokrotnie, wyjmuje jego zawartość i umieszcza ją na ogrzewanej żelaznej blasze, by odparować rtęć.

Do uzyskania jaskrawożółtej barwy złota, złoconych przedmiotów stosuje się wosk złotniczy. Wyszczotkowany pozłocony wyrób ogrzewa się palnikiem gazowym i pokrywa woskiem złotniczym, następnie ponownie ogrzewa, aż do spalenia się wosku. Dalej przedmiot przemywa się w czystej wodzie lub w wodzie z niewielkim dodatkiem rozpuszczonego kamienia winnego. Suszy i szczotkuje przy użyciu zwietrzałego ciemnego piwa oraz gdy jest taka potrzeba poleruje.

Wosk złotniczy złożony jest z 10 części białego bądź żółtego wosku, 3 części zasadowego octanu miedzi tzw. „grynszpanu”, 2 części siarczanu miedzi oraz 0,5 części boraksu. Trzy ostatnie związki chemiczne ucierane są starannie w moździerzu na proszek. Czynność tą wykonuje się osłaniając nos i usta przed kontaktem ze szkodliwym grynszpanem. Następnie w czystym naczyniu, stapia się wosk i dodaje do niego uzyskany proszek. Dokładnie wymieszaną mieszaninę, by zapobiec jej krystalizacji przelewa się do zimnego pojemnika.

Złocenie barwy zielonej uzyskuje się sporządzając amalgamat z 1 części czystego złota i 1 części czystego srebra.

Srebrzenie ogniowe prowadzi się tak samo jak złocenie. Amalgamat przygotowywany jest z 1 części czystego srebra oraz 4 części rtęci w sposób analogiczny jak dla amalgamatu złota.

Złoceniesrebrzenie ogniowe żelazastali wykonuje się sporządzając w misce porcelanowej mieszaninę o składzie; 1 część cynku, 12 części rtęci, 12 części wody, 1,5 części kwasu solnego o ciężarze właściwym 1,19 oraz 1 części siarczanu żelaza. Dobrze oczyszczony wyrób stalowy, albo żelazny zanurza się w ogrzanej do wrzenia mieszaninie w której pokrywa się białą warstwą rtęci, zdolną do połączenia się z amalgamatem złota ,albo srebra. Samo złocenie ogniowe odbywa się w sposób uprzednio opisany.

Otrzymane tą metodą powłoki są bardzo trwałe, ale ma ona wady takie jak duże zużycie metalu szlachetnego w porównaniu z innymi metodami np. galwanicznymi oraz jej szkodliwość dla zdrowia z powodu używania toksycznej rtęci. Szczególnie niebezpieczny jest kontaktu z jej oparami, wydzielającymi się w trakcie ogrzewania złoconego lub srebrzonego wyrobu. Z uwagi na szkodliwość rtęci metoda ta jest obecnie praktycznie niestosowana.


22-4Metalizacja na gorąco metalami łatwo topliwymi, to najczęściej cynkowanie tzw. szerardyzacja, cynowanie oraz kadmowanie.

22-5Metalizacja na gorąco metalami średniotopliwymi topliwymi to przykładowo aluminiowanie.

22-6Giemzo, inaczej zamsz lub szewro, czyli skóra kozia wyprawiania w procesie garbowana chromowo, bardzo cienka i miękka.


Złocenie i srebrzenie ogniowe - www.srebrnykruk.pl