www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Mokume-Gane

Sporządzanie bloku Mokume-Gane


W dawnej Japonii Mokume-Gane wykonywane było przy użyciu bardzo prostych narzędzi. Warstwy blach wiązano ze sobą wiązkami drutów i ogrzewano w piecach z gliny, prowadząc kontrolowanie temperatury metodą „na oko”.


Współcześnie wykorzystuje się prasy hydrauliczne, ściski stalowe, a do ogrzewania piece elektryczne lub gazowe. Warunkami niezbędnymi do osiągnięcia właściwych rezultatów przy sporządzaniu Mokume-Gane jest doprowadzenie do powstania zjawiska dyfuzji osiąganego poprzez;

  • właściwe ciśnienie uzyskiwane przez ściśnięcie materiału w specjalnych trzymadłach wykonanych ze stali,
  • osiągnięcie za pomocą paleniska kowalskiego, pieca gazowego bądź elektrycznego, temperatury wynoszącej około 50oC poniżej najniższego punktu topienia, stopu w wiązce płytek,
  • wytworzenie atmosfery zapobiegającej utlenianiu metalu, dzięki podgrzewaniu materiału w otoczeniu obojętnego gazu np. argonu czy dwutlenku węgla, dostarczanego z butli lub poprzez umieszczenie w piecu ścisku z blokiem płytek obłożonych węglem drzewnym, który żarząc się będzie pochłaniał z otoczenia tlen.

Spełnienie tych warunków spowoduje mieszanie i przenikanie cząsteczek, atomów i jonów na granicy metalowych blach. Nowa krystaliczna struktura cząsteczkowa utworzona pomiędzy każdą z warstw blachy, tworzy jednorodną masę. Formować ją następnie można z zastosowanie naprzemiennego rzeźbienia i kucia, uzyskując wzory podobne do drewna.

Sporządzanie Mokume-Gane należy rozpocząć od przygotowania materiału pod postacią płytek bądź blach dwóch lub więcej metali mających stanowić blok końcowy. Materiał ten tnie się na potrzebną ilość kawałków o takiej samej wielkości. Wygładza skrobakami oraz szlifując na mokro papierem ściernym i dokładnie oczyszcza z brudu, a także tłuszczu przez bejcowanie np. wygotowując w  oztworze wodnym kwasu siarkowego. Poprawność oczyszczenia materiału daje się skontrolować przez polanie powierzchni metalu nieznaczną ilością wody, która to powinna się rozpłynąć, a nie utworzyć przelewających się kropli.

Następnie przygotowany materiał ułożony w blok z kontrastowo rozmieszczonymi warstwami różnych metali, umieszczany jest w stalowym ścisku i bardzo mocno skręcany śrubami. W celu zwiększenia docisku można użyć prasy hydraulicznej, bądź dobić używając młota.

Kolejną czynnością jest podgrzanie wiązki blach w piecu lub palenisku w atmosferze beztlenowej, aż do momentu uzyskania trwałego połączenia warstw metalu. Przy doborze materiału należy pamiętać, iż niekiedy jedna para stopów skleja się przy tak niskiej temperaturze, przy której blachy innych stopów nie są w stanie wytworzyć dobrego połączenia.

techniki-mokume-gane-zdjeccie-sporzadzanie
Zdjęcie. Sporządzanie bloku Mokume-Gane zdjęcia przedstawiają materiał wyjściowy, unieruchomienie w zaciskach, nagrzewanie, otrzymany blok, przekucie i blok po przekuciu.

Dalej otrzymany blok metalu walcuje się albo przekuwa kilka razy, każdorazowo odpowiednio nagrzewając. Do kucia użyty może być młot mechaniczny, można także, aby uzyskać równomierny nacisk kuć przez płytki ścisku w którym grzany był materiał.

Po wstępnym przekuciu i redukcji grubości materiału o 30 do 70 % można przystąpić do formowania wzorów. Jedną z metod jest rzeźbienie dłutami i rylcami na powierzchni metalu wzorów i następnie przekucie bloku. W czasie pracy powinno się zagłębiać nie więcej niż na grubości materiału, gdyż podczas końcowego walcowania spowodować to może powstanie otworów. Innym sposobem jest ustawienie metalu na miękkim podłożu np. płycie drewnianej lub ołowianej i zwiększenie nierówności powierzchni. Zabieg ten wykonać daje się przez wybijanie okrągłymi puncami, punktakami, frezowanie czy też nawiercanie. Powstałe nierówności można spiłować lub szlifować i następnie przekuć, bądź przewalcować uzyskując dekoracyjne wzory. Dodatkowo materiał można także zginać i skręcać.

W wyniku powyższych zabiegów uzyskuje się materiał o przypadkowym, indywidualnym, niemożliwym do powtórzenia wzorze.

Wyroby z Mokume-Gane sporządzą się i wykańcza tak jak inną biżuterie czy przedmioty dekoracyjne z zastosowaniem takich samych technik i narzędzi. Polerowanie jest niezalecane, ponieważ może spowodować zatarcie kontrastu pomiędzy warstwami metalu.

techniki-mokume-gane-zdjeccie-fakturowanie-bloku
Zdjęcie. Przykłady formowania powierzchni bloku Mokume-Gane.

Sporządzanie bloku Mokume-Gane - www.srebrnykruk.pl