www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Kształtowanie blach

Kształtowanie blach cienkich


Kształtowanie metalowych foli lub cienkich blach o grubości w przedziale od 0,2 do 0,4 mm z uwagi na podatności używanego materiału na uszkodzenia mechaniczne, wymaga zastosowania odrębnych narzędzi i technik obróbki.


Zasadniczą różnicą w stosunku do cyzelowania jest uzyskiwaniu efektu formowania metalu poprzez wywieranie nacisku, a nie stosowanie uderzeń młotkiem i puncą. Technikę tą dość często określa się jako metaloplastykę, choć właściwie pojęcie to należy rozumieć o wiele szerzej. Obejmuje ono bowiem wszelkie rodzaje obróbki metali takie jak kowalstwo artystyczne, złotnictwo, grawerstwo i inne.

Metodą tą można ozdabiać wiele rodzajów przedmiotów użytkowanych we wnętrzach i jest szczególnie efektowna w połączeniu z drewnem.


Narzędzia i przyrządy pomocnicze


Narzędzia stosowane do kształtowania cienkich blach mają inne kształty, nieco podobne do modelatorów używanych w rzeźbiarstwie. Możemy wyodrębnić ich następujące podstawowe rodzaje.


techniki-blachy-zdjecie-klepanie-blach-cienkie-blachy-narzedzia
Ilustracja. Modelatory. A – przebijak do otworów, B – wypychacz gałkowy, C – wypychacz, D – wyprostowywacz, E – rylce.
  • Wyciskacze gałkowe do formowania spirali, linii krzywych i wgłębień zakończone kulką o różnych średnicach.
  • Wyciskacze stożkowe do profilowania wąskich rowków i wgłębień do osadzania kamieni o różnorakich kształtach.
  • Stemple do nanoszenia faktury tła o części roboczej w różnorakich kształtach.
  • Modelatory wyciskające – gładziki do modelowania cienkich linii o kształcie części roboczej płaskiej i wąskiej oraz do wyciskania tła o kształcie części roboczej płaskiej i szerokiej.
  • Modelatory liniowe lub konturowe wykorzystywane do konturowania rysunku wykonywane są w formie rysika o łagodnie łukowatym, bardzo dobrze wypolerowanym końcu o średnicy od 1 do 3 mm.

Dodatkowo niezbędne także są przyrządy pomocnicze takie jak te niżej wymienione.

  • Miękkie podkładki z wojłoku, flauszu czy filcu.
  • Kawałek linoleum o wymiarach 20 na 30 cm.
  • Grube szkło o wymiarach 20 na 30 cm do drobnych i średnich prac.
  • Deska drewniana do wycinania na niej otworów przecinakiem prostym bądź cylindrycznym.

Narzędzia w czasie pracy prowadzone są w kierunku do siebie i trzymane lekko pochylone ku sobie pod kątem około 30o w zaciśniętej prawej dłoni. Aby dodatkowo zwiększyć precyzję ruchu i w razie potrzeby siły nacisku, modelator podtrzymuje się palcem wskazującym lewej dłoni.

Ilość modelatorów nie jest ściśle zdefiniowana i jest zależna od inwencji oraz potrzeb twórcy, który może je wykonywać samodzielnie nadając im żądane przez siebie kształty. Bardzo istotne jest by wszelkie narzędzia były obsadzone w trwałych i praktycznych oprawkach, a ich części robocze były doskonale wypolerowane.


Modelowanie cienkich blach


Kształtowanie cienkich blach składa się zazwyczaj z szeregu operacji, które są omówione w poniższym opisie.


  • Pracę rozpoczyna się od wycięcia żądanego kawałka blachy i następnie wyżarzenia go przez ostrożne nagrzewanie do jasnobrunatnej barwy żarzenia oraz powolne studzenie. Blachy ołowiane nie wymagają wyżarzania, cynkowe wyżarza się jednokrotnie, a miedziane, mosiężne i te wykonane z blachy dekarskiej, a także niekiedy aluminiowe wymagają wielokrotnego między etapowego wyżarzania.
  • Następnie wykonywany jest na papierze w naturalnej wielkości projekt konturowy pracy, który przenosi się na kalkę kreślarską w odwróconym lustrzanym odbiciu i za pomocą kalki kopiującej odbija na metalu. Warstwa tlenków powstająca w trakcie wyżarzania na powierzchni metalu świetnie przyjmuje kopiowany rysunek. Gdy rysunek jest słabo widoczny, powierzchnie blachy można zagruntować rzadkim roztworem białej akwareli lub gwaszu, czy też ołówkiem narysować kontur wzoru.
  • Kolejnym etapem jest utrwalenie modelatorem liniowym rysunku. Na przymocowanym do stołu kawałku linoleum układa się unieruchomioną np. pinezkami blaszkę z naniesionym rysunkiem i wyciska modelatorem po wszystkich liniach rowek o żądanej głębokości. Otrzymuje się w ten sposób ornament, który należy unieść ponad powierzchnię blachy. Dalej blaszkę odwraca się licową stroną ku górze i na linoleum tym samym narzędziem równolegle do wcześniej wykonanego konturu w odległości 1 mm wyciska się drugą linie. Następnie przenosi się blaszkę licową stroną ku górze na szkło i szerokim modelatorem – gładzikiem wyrównuje tło wokół rysunku. Rezultatem tych czynności będzie powiększenie reliefu i uwydatnienie widoku rysunku ponad tłem. Wykonany rysunek można poddać dalszym zabiegom, uplastyczniającym jego wygląd. Część motywów można uczynić bardziej wyrazistymi (bardziej zbliżonymi do oka), a drugie mniej (bardziej oddalonymi od oka). Możliwe jest także uzyskanie kontrastu tła poprzez jego pokropkowanie, posiekanie liniami lub zmatowienie za pomocą odpowiednich modelatorów.
    Wyciskanie można wykonywać na linoleum, wojłoku, filcu lub suknie, przy czym należy zdawać sobie sprawę z tego, że czym twardszy podkład, tym cieńszy, ostrzejszy i niższy relief.
    Kształtowanie cienkich blach to zazwyczaj powtarzające się po sobie zabiegi polegające na wyciskaniu na linoleum, pogłębianiu na wojłoku i obciśnięciu na szkle z jednoczesnym wyrównaniem tła.
    Tło może być gładkie lub dodatkowo urozmaicone wzorami wyciskanymi za pomocą stempli z naniesionymi na nich rysunkami. Wzór nanosi się po umocowaniu blaszki na linoleum. Stempel trzyma się w lewej dłoni na wysokości około 0,5 mm nad powierzchnią modelowanego tła, lekkimi uderzeniami prawej dłoni dociska się go i przesuwa o stałą odległość.
    Gdy wykonuje się prace o skomplikowanym reliefie wyciskanie rozpoczyna się od najwyższych fragmentów i każdorazowo po wyciskaniu na linoleum, wygładza na szkle tło.
    Reliefy po wykonaniu wypełniane są specjalnymi lepikami13-10 lub mleczkiem gipsowym czy też zwykłym kitem okiennym, chroniącym delikatne blaszki przed przypadkowymi mechanicznymi uszkodzeniami. Dobrze w tej roli sprawdza się także masa złożona ze stopionych z sobą 2 szczęści wosku i 1 część kalafonii, którą to gdy jest jeszcze gorąca i płynna zalewa się wypukłości. Masa ta szybko stygnie i zasycha, tworząc twardą powłokę. Jako wypełniacz można również wykorzystać parafinę zmieszaną z trocinami. Wykonany i zabezpieczony relief przymocowywany jest do drewnianego podłoża za pomocą małych gwoździków bądź kleju. Jego licową stronę można zabezpieczyć pokrywając ją za pomocą pędzelka, cienka warstwą przezroczystego lakieru „nitro”.

Zaprezentowany powyżej sposób formowania i wykorzystania narzędzi ma w istocie cechy ogólnych zaleceń i nie jest w żadnym wypadku jednym właściwym. W zasadzie metody modelowania i sposoby wykorzystania narządzi zależą wyłącznie od stopnia złożoności pracy, umiejętności oraz doświadczenia wykonawcy.


13-10Lepik zabezpieczający relief przed uszkodzeniem w trakcie kształtowania może mieć następujący skład wagowy; 30 części kalafonii, 2 części wosku i 2 steryny.


Kształtowanie blach cienkich - www.srebrnykruk.pl