Żelazo nazwa łacińska ferrum, symbol chemiczny Fe, osiąga temperaturę topnienia 1538 ^oC, temperaturę wrzenia 2862 ^oC, gęstość 7,9  g/cm³. w stanie czystym ma lśniącą, srebrzystą barwę jest dość twardym i względnie trudnotopliwym metalem. Jego ilość w skorupie ziemskiej szacowana jest na 6,2 % co czyni go czwartym spośród pierwiastków i drugim w śród metali pod względem częstości występowania. w stanie wolnym znajduje się na niezwykle rzadko, ale jest częstym składnikiem meteorów. Pozyskiwane jest zazwyczaj z rud bogatych w tlenki żelaza, samodzielnie występuje najczęściej pod postacią magnetytu, hematytu, limonitu, syderytu lub pirytu. Hematyt zawiera nawet do 66 % żelaza i jako jedyny może być bezpośrednio wytapiany w piecach hutniczych, dlatego też czasami nazywa się go „rudą naturalną”.

W dziejach ludzkości żelazo pojawiło się, około 1000 r. p.n.e. i wydobywano je z rud bagiennych^2-4 oraz łąkowych^2-5 metodą dymarkową. Metoda ta polegała na wykopaniu w ziemi dołu wyłożonego gliną, wypełnianego następnie rozdrobnioną rudą i węglem drzewnym. w dolnej części dołu wykonywano otwór do wdmuchiwania miechami powietrza. Tlenek żelaza redukował się do postaci czystego metalu a skała płonna^2-6 przekształcała się w żużel. Na dnie pieca zbierały się ziarna żelaza tworzące żelgrudę tzn. porowatą gąbczastą masę przerośniętą żużlami. Wyjmowano ją z pieca rozżaloną do białości i szybko przekuwano wykruszając z niej żużel aż do uzyskania jednorodnego kawałka żelaza o masie od 2 do 6 kilogramów.

Pochodzenie żelaza opisano także w pracy stworzonej w okresie średniowiecza prze mnicha Teofila^2-7 autora almanachu poświęconego rzemiosłu artystycznemu w tym też złotnictwu. Dzieło to zatytułowane było Teofila kapłana i zakonnika o sztukach rozmaitych ksiąg troje. Cieszyło się ono sporą poczytnością aż do połowy XVIII i XIX wieku. w księdze trzeciej w rozdziale „O żelazie”, można przeczytać; „Żelazo tworzy się w ziemi podobnie jak kamienie, które wykopane tak samo, jak miedź powyżej, kruszy się i wytapia w bryły, a potem w kowalskim piecu otapia się i przekówa, aby się stało zdatnem do wszelkiego wyrobu. Calibs (ocel, stal) ma nazwę od góry Calibs, na której jest w największem używaniu; gdzie stal podobnież się przysposabia, aby zdatną była do wyrobów[…]”

Obecnie żelazo i jego stopy mają bardzo wiele zastosowań poczynając od przemysłu budowlanego, chemicznego, produkcji maszyn, urządzeń, samochodów i wielu innych dziedzinach a kończąc na rzemiośle artystycznym.

Stopy żelaza klasyfikuje się pod względem zawartości w nich węgla i tak stopy o zawartości węgla do 2% nazywamy stalą i dzielimy ją na;

• stal niskowęglową albo miękką – zawartość węgla mniej niż 0,25 %,
• stal średniowęglową – zawartość węgla od 0,25 do 0,6 %,
• stal wysokowęglową – zawartość węgla od 0,6 do 2 %,
• a o zawartości węgla większej niż 2% nazywamy żeliwem lub surówką wielkopiecową.

Poza węglem składnikiem stali i żeliwa jest krzem, mangan, fosfor i siarka.

	Barwa stalowoczarna o połysku metalicznym matowym, nieprzezroczysty. Posiada silne właściwości magnetyczne. Największe złoża w Szwecji, RPA, USA i Rosji W Polsce w średniowieczu wydobywany w Kowarach na Dolnym Śląsku. Najbogatszy minerał żelaza wykorzystywany w przemyśle metalurgicznym. Odmiana stalowoszara po obróbce bywa wykorzystywana jako kamień ozdobny w jubilerstwie.
	Barwa makrokrystalicznej odmiany stalowoszara do stalowoczarnej, nieprzezroczysty często niebieskawo iryzujący; odmiany mikrokrystaliczne barwy czerwona do czerwonobrązowej o połysku metalicznym w cienkich warstwach prześwitująca na czerwono. Największe złoża występują w USA, Kanadzie, Wenezueli i Angoli. W Polsce spotykany w okolicach Nowej Słupi, Tatrach, Kotlinie Kłodzkiej i Górach Kaczawskich. Powszechnie wykorzystywany w przemyśle metalurgicznym. Najbardziej zbite i lśniące kryształy po obróbce wykorzystywane są w jubilerstwie jako kamienie ozdobne.
	Barwa od żółtej do czarnej o połysku szklistym, perłowym, przezroczysty do nieprzezroczystego. Największe złoża występują w Austrii i Portugalii, znane skupiska krystaliczne występują na Grenlandii a kryształy w Kanadzie. W Polsce spotykany w okolicach Częstochowy i Wielunia, Łęczycy, Końskich, Opatowie oraz Starachowicach. Stosowany w metalurgii do produkcji stali. Sporadycznie wykorzystywany także jako kamień ozdobny.
	Barwa spiżowo-żółta, złotożółta (kocie złoto) nierzadko z wielobarwnym nalotem o metalicznym połysku, nieprzezroczysty. Występuje powszechnie na całym świecie. w Polsce eksploatowany w Rudkach koło Nowej Słupi i Wieściszowicach na Dolnym Śląsku. Z uwagi na podobieństwo do złota nazywany jest „złotem głupców”. Dawniej stosowany do jednej z metod rozpalania ognia, np. w zamku kołowym broni palnej. Pozyskuje się z niego żelazo i siarkę. Jest kamieniem kolekcjonerskim i wykorzystuje się go w jubilerstwie.
	Barwa żółtobrunatna lub czarna o połysku ziemisto-porcelanowym, przeświecający do nieprzezroczystego. Może mieć pochodzenie organiczne. Największe złoża występują na Kubie w Wenezueli, Brazylii, Angoli, Kongu i Francji. W Polsce spotykana jest w okolicy Miedzianej Góry, Miedzianki oraz w Dębowcu koło Prudnika w Sudetach i Stanisławowie w Górach Kaczawskich. Terminem Limonity nazywane są różne tlenki i wodorotlenki żelaza np. Goethyt. Niema znaczenia dla współczesnej metalurgii, odmiana ziemista (żółta ochra) wykorzystywana jest jako barwnik oraz jako gliny modelarskie.

Obecnie coraz większe zastosowanie w wytwarzaniu wyrobów jubilerskich ma stal nierdzewna zwana także stalą szlachetną. Charakteryzuje się ona podobnymi cechami jak metale szlachetne a swoją twardością i łatwością polerowania nawet je przewyższa. w związku z swoimi cechami wyparła w wielu zastosowaniach srebro i ograniczyła zużycie złota. Stal szlachetna nie rdzewieje gdyż jej powierzchnia pokryta jest powłoką z tlenków chromu zabezpieczającą przed działaniem korozji.

W złotnictwie zazwyczaj stosuje się stal szlachetną chromowo – niklową o strukturze austenitycznej – niemagnetycznej zawierającej w swoim składzie 18 do 20 % chromu, 8 do 10 % niklu, 0,12 % węgla a w pozostałej części żelazo. Ma ona temperaturę topnienia wynoszącą 1450 ^oC i ciężar właściwy 7,8 g/cm³, jest niemagnetyczna i nie utwardza się przez oziębianie.

Niewielki stopień zahartowania daje się uzyskać wyłącznie mechanicznymi metodami takimi jak kucie lub walcowanie. Zabieg żarzenia i oziębiania w wodzie lub spirytusie zwiększa miękkość stali. Ogrzewanie i studzenie trzeba przeprowadzać szybko gdyż dłuższa obróbka cieplna na wolnym powietrzu dozwolona jest tylko w temperaturze jasnoczerwonego żaru. Jej niewłaściwe prowadzenie powodować może zmniejszenie wytrzymałości na rdzewienie oraz pogorszenie barwy i zdolności do lutowania a także zwiększenie kruchości. Obróbka cieplna powinna być wykonywana przez wyżarzanie niewielkich fragmentów przedmiot palnikiem Bunsena^2-8 następnie zaś za pomocą palnika acetylenowego, natomiast tlen i wodór używa się do żarzenia dużych fragmentów i topienia oraz lutowania. Płomień gazowo – tlenowy powinien być używany tylko, gdy nie mamy płomienia tlenowo – wodorowego i z uwagi na zwartość w nim węgla obróbka musi być prowadzona o wiele szybciej.