www.srebrnykruk.pl






Abc złotniczo-jubilerskie

strzalka do tyłu strzalka do góry
Numizmatyka

Wycena monet


Podstawowymi kryteriami wyceny monet poza ceną kruszcu wykorzystanego do ich wytworzenia jest rzadkość występowania a drugim w kolejności elementem (a niekiedy pierwszym) stan zachowania.


Aktualną wartość monety bulionowej możemy obliczyć ze wzoru;

Wzór

gdzie; „W” oznacza wartość monety, „m” – masę w gramach, „p” – próbę kruszcu, „c” – cenę uncji danego kruszcu, „k” – kurs dolara.

W monetach bulionowych tzw. AGGIO, czyli nadwyżka wartości kruszcu zawartego w monecie a ceną giełdową kruszcu, z którego ją wykonano, jest nieznaczna lub nie występuje. Natomiast w monetach numizmatycznych, nadwyżka wartości monety ponad cenę kruszcu wykorzystanego do jej bicia, jest znaczna. Zależy ona jak wspomniano powyżej m.in. od okresu jej pochodzenia, wielkości emisji oraz stanu zachowania.


Rzadkość zachowania


Ważnym elementem wyceny wartości monety, choć przeważnie orientacyjnym jest określenie rzadkości konkretnego egzemplarza.


W Polsce najczęściej stosowaną skalą rzadkości jest 11 stopniowa skala opracowana przez Emeryka Hutten-Czapskiego (1828–1896), a wykorzystywana ciągle w popularnych katalogach E. Kopickiego. Każdy stopnień rzadkości ma tu przyporządkowaną ilości monet zachowanych.

Tabela nr 33-1
Tabela nr 33-1. Skala rzadkości zachowania monet.

Skalę tą stosuje się głównie do „starego” mennictwa, kiedy to nie są znane wielkości emisji a są one zawsze określane orientacyjne. Ustalając skalę uwzględnia się ilości monet zachowanych i formę ich dostępności. Cechuje się ona dość dużą niedokładność, gdyż wymaga ciągłego aktualizowania zwłaszcza w stosunku do monet rzadszych. Każde pojawienie się monet z jakiegoś dotychczas nieznanego źródła np. prywatnej kolekcji może oddziaływać znacząco na stopień rzadkości.

Należy zwrócić uwagę na to, iż rzadkość monety często warunkowana jest innymi czynnikami poza liczbą wybitych egzemplarzy. Jednym z takich czynników może być ogólny wygląd. Przykładowo, gdy dwie monety mają taki sam stopień zachowania, a różnią się np. stanem patyny, to ta ładniejsza tj. równomierna w ładniejszym kolorze itp. będzie mieć lepszą cenę. Inny przykład to, gdy po zużyciu stempli do bicia monet wymienia się je na nowe, które jednak często różnią się detalami od poprzednich lub występują w nich różnego rodzaju pomyłki w legendach, takie jak zamiana liter, skrócenie legendy itp. Wówczas takie monety również osiągają większą wartość. Zatem rzadkość jest często determinowana przez stan zachowania jaki przedstawiają konkretne monety. Gdy dwie monety mają identyczną rzadkość teoretyczną, to ta w stanie niemalże menniczym, która jest niezmiernie rzadko spotykana, będzie miała o wiele większą wartość.


Stan zachowania monet


Stan zachowania monety, to usystematyzowany opis zmian jakie przeszła moneta od momentu jej zdjęcia z prasy menniczej.


Przedstawiona poniżej skala ma charakter uniwersalny i stosowana jest do monet od starożytności do współczesności.

Stan Istan menniczy (SM) są to monety nigdy nieużywane jako środek płatniczy, nienoszące żadnych śladów użytkowania. Całkowicie pozbawione defektów, zarysowań i śladów czyszczenia.

Stan IIznakomity (ZN) stosowany do monet z nieznacznymi uszkodzeniami powstałymi w mennicy w trakcie produkcji, albo w transporcie. Mogą to być także monety skierowane do obiegu ale wycofane z niego zanim uwidoczniły się na nich charakterystyczne wytarcia bądź zarysowania. Powinny mieć widoczny połysk stempla.

Stan IIIbardzo piękny (BP) określenie to właściwe jest dla monet z minimalnymi obiegowymi śladami zużycia, nieznacznymi wytarciami wyższych części reliefu, drobnymi rysami, małymi skaleczeniami brzegu monety.

Stan IVpiękny (P) dotyczy monet z dosyć znacznymi śladami zużycia, jednakże niemającymi wpływu na czytelność zarysów rysunku. Legendy powinny być całkowicie wyraźne.

Stan Vbardzo dobry (BD) używany w stosunku do monet o bardzo znacznym zużyciu gdzie pojedyncze litery legendy i niektóre detale rysunku są nieczytelne. Jednakże ciągle daje się określić monetę, choć niektóre dane są niezrozumiałe. Data albo jej część, bądź znak mennicy może być już nierozpoznawalny.

Stan VIdobry (DB) wykorzystywany do opisu monet o dużej część rysunku i legendy nieczytelnych, gdzie poza zarysem nie daje się odczytać legendy. Rozpoznanie monety możliwe jest w oparciu o doświadczenie i porównywanie z literaturą specjalistyczną, oraz wagą, średnicą, metalem i w przypadku znalezisk archeologicznych, kontekstem znaleziska.

Stan VIIzły (Z) stosowany do monet, których stan uniemożliwia jednoznaczną identyfikację.

Stanu zachowania na monety ma duży wpływ na jej wartość. Przykładowo pospolita niklowa złotówkę z roku 1929 w katalogu J.Parchimowicza (rocznik 2002) mamy trzy ceny: 2 zł, 10 zł i 400 zł.

Na aukcjach w praktyce oferowane są monety nie gorsze niż w III stanie zachowania. Niekiedy spotyka się numizmaty w stanach gorszych IV i V, ale odnosi się to do największych rzadkości np. podskarbiówek33-1.

Przy ocenie monet starszych, powinno się uwzględnić, iż jakość, a co za tym idzie i wartości monety zależy nie tylko od stan zachowania, ale także od jakość bicia. Stan zachowania i jakość bicia to dwa zupełnie odmienne zagadnienia. Monety bite ręcznie, czy też na bardzo prostych maszynach z użyciem ręcznie grawerowanych stempli, wytwarzanych prymitywnymi metodami z zasady nie mogą być doskonałe. Już opuszczając mennicę były niedoskonałe, dlatego w katalogach aukcyjnych opisy takie jak „piękne bicie” czy „bardzo ładny egzemplarz” występuje nawet, gdy moneta z takim opisem może mieć IV stan zachowania.


Czyszczenie monet


W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się ostrożne czyszczenie monet, najlepiej jednak unikać go całkowicie.


Pamiętać należy, że polerowanie jest kategorycznie wykluczone gdyż nawet jednokrotne wypolerowaniu monety powoduje bezpowrotną utratę jej cech, niszcząc patynę i prowadząc do wytarcie wypukłych elementów rysunku.

Bardzo dobrym środkiem czyszczącym jest ciepła woda z dodatkiem niewielkiej ilości detergentów, wyśmienicie usuwająca zanieczyszczenia z powierzchni większości monet. Srebro najlepiej czyścić jest w roztworze amoniaku z ciepłą wodą w proporcjach 1 do 10, a złoto w rozcieńczonym kwasie cytrynowym (jak sok z cytryny). Monety z miedzi lub brązu można czyścić w 20 % roztworze sodu. Monety z cyny, cynku, żelaza, albo stali można czyścić w 5 % roztworze sody kaustycznej z płatkami, albo opiłkami aluminium lub cynku. Po czyszczeniu monety te należy starannie opłukać czystą wodą i wysuszyć. Do delikatnego podważania brudu z napisów, doskonale nadają się bawełniane waciki na patyczkach. Miękkie szczoteczki ze zwierzęcym włosiem (niezalecane jest korzystanie ze szczotek o sztucznym włosiu, np. nylonowych), specjalnie zaprojektowane do czyszczenia sreber, również można wykorzystywać do konserwacji monet.


33-1Podskarbiówka to specyficznie polska nazwa liczmana, czyli średniowiecznego przyrządu do wykonywania obliczeń matematycznych w bankach, kantorach i urzędach. Miał on formę deski zwanej abakami, zaopatrzoną w odpowiednią ilość linii poziomych, reprezentujących kolejne stopnie w ciągu liczb. Na liniach tych rachmistrz układał specjalne metalowe krążki i odpowiednio je przesuwając dokonywał za ich pomocą skomplikowanych obliczeń. Krążki te nazywane były liczmanami.


Wycena monet - www.srebrnykruk.pl