Jadeit, nazywany czasami także żadeitem lub żadem jadeitowym, to krzemian sodu i glinu o wzorze chemicznym Na(Al, Fe3+)[Si2O6], twardości od 6,5 do 7 w skali Mohsa, gęstości od 3,30 do 3,38 g/cm3.
Zdjęcie. Przykłady barwnych odmian jadeitu.
Ma dobrą łupliwość, jest przeświecający do nieprzezroczystego. Jego ubarwienie jest bardzo bogate, może przybierać prawie wszystkie kolory począwszy od najbardziej poszukiwanego zielonego poprzez pomarańczowy, brązowy, biały, niebieski, czerwony, szary czy czarny. Niekiedy barwy te mieszają się tworząc wzory bądź żyłki w wielobarwnych bryłach.
Nazwa jadeitu podobnie jak określenie stosowane dla grupy do której jest zaliczany tj. żadów, bierze się od amuletów chroniących przed schorzeniami nerek, które w hiszpańskim języku nazywane były „piedra de ijada”, co można tłumaczyć jako kamień lędźwiowy.
Zielonkawy jadeit cechuje się bardzo słabą białawą fluorescencją, wypolerowany ma połysk tłusty. Kamienie ciemniejsze nie reagują na naświetlanie, a te z domieszkę żelaza są najczęściej matowo zielone.
Złoża występują w Birmie, Chinach, Japonii, Kanadzie, Kazachstanie, Meksyku, USA i Rosji na Syberii. W Polsce spotykany jest u podnóża Góry Ślęży na Dolnym Śląsku oraz w Górach Kaczawskich.
Jadeit o zielonej barwie dzielony jest zazwyczaj na dwie odmiany;
Chloromelanit
Zdjęcie. Chloromelanit.
Chloromelanit kamienie zielone, czaro plamiaste, będące melanżem jadeitu, diopsydu i egirynu. Zawierająca w swej strukturze znaczny procent żelaza.
Astrydyt
Zdjęcie. Astryd.
Astrydyt okazy ciemnozielone, bogata w chrom, znaleziona na Nowej Gwinei (jaśniejsze plamki są pochodną przerostów kwarcu i opalu).
W handlu można także spotkać się z niżej opisanymi określeniami.
Żad imperialny
Zdjęcie. Żad imperialny.
Żad cesarski inaczej nazywany także imperatorskim, imperialnym, szlachetnym bądź szmaragdowym. Nazwa używana dla odmian zabarwionych chromem na kolor szmaragdowozielony, prześwięcający na krawędziach, pochodząca z Birmy. Jest to najbardziej ceniona odmiana jadeitu27-25.
Jadeit albitowy
Zdjęcie. Jadeit albitowy.
Żad-albit lub jadeit albitowy bądź maw-sit-sit (miano używane lokalnie dla okazów pochodzących z górnej Birmy). Dla kamieni o barwie mocno jasnozielonej naznaczonej ciemnozielonymi plamami. Inną niepoprawną, wykorzystywaną nazwą handlową dla takich okazów jest żad Junan.
Żad magnetytowy
Zdjęcie. Żad magnetytowy.
Żad magnetytowy określenie stosowane do nieprzezroczystych czarnych odmian żadu z inkluzjami magnetytu także o czarnej barwie. Częstą zdobniczą praktyką jest pozłacanego tegoż jadeitu, a właściwie pozłacanie galwaniczne inkluzji magnetytu w nim zawartych.
Jadeit jest poszukiwanym kamieniem ozdobnym i kolekcjonerskim oraz rzeźbiarskim z którego wykorzystując jego wielobarwne okazy sporządza się m.in. dwubarwne kamele bądź flakoniki na pachnidła. Ze względu na swą twardość większą nawet od żelaza, w wielu dawnych kulturach wykonywana z niego narzędzia oraz drogocenną broń. W jubilerstwie pożądane są okazy o barwie zielonej (najczęściej tzw. żad cesarski) i wówczas przeważnie obrabiane są szlifem kaboszonowym (niekiedy tylko mają masę powyżej 5 karatów) lub też wykonuje się z niego paciorki.
Jadeit imitowany bywa przez bowenit (odmiana serpentynu), prehnit, zielone skalenie, kwarce awenturynowe, chryzopraz, barwiony serpentyn oraz zielono barwione szkło ołowiowe. W prowadzającą w błąd jest też nazwa „żad transwalski" używana do jednej z odmian zielonego grossularu (granatu).
Jadeit można stosować jako amulet ochronny przed czarami i złymi duchami oraz uderzeniami piorunów. Sprzyja rozwojowi duchowemu, otwiera na piękno świata. Jest kamień spokoju i mądrości, przyciągającym powodzenie, przyjaźń oraz lojalność. Daje długowieczność. Wspomaga leczenie niepłodności i depresji, uśmierza ból migrenowe, kręgosłupa, bioder, korzonków, kolki nerkowe, poprawia pracę systemu immunologicznego, wzmacnia odporność.
27-35W 1997 roku na aukcji Christie’s w Hong Kongu za naszyjnik „Doubly Fortunate” wykonany z półprzeźroczystego jadeitu cesarskiego o głębokim kolorze tzw. butelkowej zieleni, składającego się z 27 jadeitowych kulek, każda o średnicy ok. 0,5 mm, sprzedano za 9,3 miliona USD.
